9 signalen en symptomen van het prikkelbare darmsyndroom (PDS)

Ongeveer 6 tot 18 procent van de mensen wereldwijd heeft last van het prikkelbare darmsyndroom (PDS). Bij deze aandoening is sprake van veranderingen in de frequentie of vorm van de ontlasting en van lage buikpijn (1). Dieet, stress, een slechte nachtrust en veranderingen in de darmflora kunnen een trigger zijn van deze symptomen. De trigger kan per persoon verschillen, waardoor het lastig aan te wijzen is welke specifieke voedingsmiddelen of stressfactoren mensen met PDS moeten vermijden (2). Dit artikel gaat in op de meest voorkomende symptomen van PDS en wat je moet doen als je vermoedt dat je het hebt.

1. Pijn en kramp
Buikpijn is het meest voorkomende symptoom en een belangrijk aanwijspunt voor de diagnose. Normaal gesproken werken je darmen en hersenen samen in de spijsvertering. Dit gebeurt door middel van hormonen, zenuwen en signalen die worden afgegeven door de goede darmbacteriën. Bij PDS raken deze signalen verstoord, wat leidt tot ongecoördineerde en pijnlijke spanning in de spieren van het spijsverteringsstelsel (3). Deze pijn vindt meestal plaats in de onderbuik of de hele buik, maar meestal niet alleen in de bovenbuik. De pijn neemt meestal af na de stoelgang (4). Dieetaanpassingen, zoals een dieet met weinig FODMAPs, kunnen de pijn en andere symptomen verbeteren (5). Andere behandelingen kunnen darmontspanners zijn zoals pepermuntolie, cognitieve therapie en hypnotherapie (6). Als je lichaam niet reageert op deze veranderingen kan een gastro-enteroloog je helpen met het vinden van medicatie voor PDS.

Kortom: Het meest voorkomende symptoom van PDS is pijn in de onderbuik die afneemt na de stoelgang. Dieetaanpassingen, stressverlagende therapieën en bepaalde medicatie kunnen de pijn helpen verminderen.

2. Diarree
Er zijn drie voorname vormen van PDS, waarin diarree in één daarvan domineert. Ongeveer één op de drie PDS-patiënten heeft hier last van (7). Een studie onder 200 volwassenen wees uit dat degenen die vooral last hadden van diarree gemiddeld twaalf keer per week ontlasting hadden, meer dan twee keer zoveel als volwassenen zonder PDS (8). Een versnelde stoelgang bij PDS kan ook leiden tot een plotse aandrang om te poepen. Voor sommige patiënten vormt dit een belangrijke bron van stress, waardoor zij sommige sociale situaties vermijden uit angst voor deze acute diarree (9). Daarbij kan de ontlasting van deze patiënten waterig zijn en slijm bevatten (10).

Kortom: Regelmatige, waterige ontlasting komt veel voor bij PDS. Dit zijn symptomen van een vorm van PDS waarin diarree de boventoon voert. De ontlasting kan ook slijm bevatten.

3. Obstipatie
Hoewel het tegenstrijdig lijkt kan PDS zowel obstipatie als diarree veroorzaken. PDS waarbij obstipatie domineert komt voor bij bijna 50 procent van de PDS-patiënten (11). De communicatie tussen de hersenen en darmen zorgt ervoor dat de normale stoelgang versnelt of vertraagt. Wanneer de stoelgang vertraagt nemen de darmen meer water op uit de ontlasting, waardoor het moeilijker wordt voor de ontlasting om vooruit te komen (10). Mensen met obstipatie moeten minder dan drie keer per week poepen (12). Functionele obstipatie is chronische obstipatie die niet wordt veroorzaakt door een onderliggende aandoening. Het is ook niet gerelateerd aan PDS en komt veel voor. Functionele obstipatie is anders dan PDS en is meestal niet heel pijnlijk. Obstipatie bij PDS veroorzaakt daarentegen een gevoel van een incomplete stoelgang. Dit zorgt voor onnodige inspanning (13). Behalve de reguliere behandeling voor PDS kunnen beweging, water drinken, oplosbare vezels eten, probiotica en matig gebruik van laxeermiddelen helpen.

Kortom: Obstipatie komt veel voor. Buikpijn die minder wordt na de stoelgang en een gevoel geeft van een incomplete stoelgang zijn signalen van PDS.

4. Afwisselend obstipatie en diarree
Ongeveer 20 procent van de PDS-patiënten heeft last van obstipatie en diarree die elkaar afwisselen (11). Dit gaat gepaard met chronische, terugkerende buikpijn. Pijn is de belangrijkste aanwijzing dat veranderingen in de stoelgang niet te wijten zijn aan dieet of veelvoorkomende milde infecties (4). Bij deze vorm van PDS zijn de symptomen intenser en treden ze vaker op dan bij de andere vormen van PDS (14). De symptomen van de afwisselende vorm van PDS kunnen per persoon verschillen. Daarom vereist deze aandoening een individuele behandeling in plaats van één zelfde behandeling voor iedereen met PDS (15).

Kortom: Ongeveer 20 procent van de patiënten met PDS ervaart afwisselende periodes van diarree en obstipatie. In beide gevallen is sprake van pijn die wordt verlicht door de stoelgang.

5. Veranderingen in de darmbewegingen
Traag bewegende ontlasting in de darmen droogt vaak uit doordat de darmen water eruit opnemen. Dit veroorzaakt harde ontlasting, wat de symptomen van obstipatie kan verergeren (16). Snelle beweging van de ontlasting door de darmen zorgt dat er weinig tijd overblijft voor de opname van water, wat leidt tot waterige ontlasting zoals bij diarree (10). PDS kan ook zorgen voor slijm in de ontlasting, wat meestal niet het geval is bij andere oorzaken van obstipatie (17). Bloed in de ontlasting kan een teken zijn van een andere, mogelijk ernstige medische aandoening en is een bezoek aan de huisarts waard. Bloed in de ontlasting kan rood zijn maar is meestal heel donker of zwart met een teerachtige consistentie (12).

Kortom: PDS verandert de duur waarop de ontlasting in je darmen verblijft. Dit verandert de hoeveelheid water erin, wat de ontlasting heel waterig of juist hard en droog kan maken.

6. Winderigheid en opgeblazen gevoel
Een veranderende spijsvertering bij PDS zorgt voor meer gasvorming in de darmen. Dit kan het ongemakkelijke gevoel van een opgeblazen buik veroorzaken (18). Veel PDS-patiënten omschrijven dit gevoel als een van de meest aanhoudende en zeurende symptomen van de aandoening (19). Bij een studie onder 337 PDS-patiënten had 83 procent last van opgeblazenheid en kramp. Beide symptomen kwamen vaker voor bij vrouwen en bij PDS waarin obstipatie domineert, of de afwisselende vorm (20, 21). Het vermijden van lactose en andere FODMAPs kan opgeblazenheid helpen verminderen (22).

Kortom: Gasvorming en een opgeblazen gevoel zijn een aantal van de meest voorkomende en vervelende symptomen van PDS. Een dieet met weinig FODMAPs kan opgeblazenheid helpen verminderen.

7. Voedselintolerantie
Tot 70 procent van de mensen met PDS geeft aan dat bepaalde voedingsmiddelen de symptomen triggeren (23). Twee derde van de mensen met PDS vermijden bewust bepaalde voedingsmiddelen. Soms zijn dit meerdere voedingsmiddelen. Waarom deze voeding precies voor overlast zorgt is onduidelijk. Deze voedselintoleranties zijn geen allergieën en de voedingsmiddelen veroorzaken geen meetbare verschillen in de spijsvertering. Hoewel iedereen op andere voedingsmiddelen reageert, zijn er een aantal veelvoorkomende soorten die gasvorming veroorzaken, zoals FODMAPs, lactose en gluten (24, 25, 26).

Kortom: Veel mensen met PDS zijn intolerant voor bepaalde voedingsmiddelen. Dit kunnen FODMAPs zijn of oppeppers, zoals cafeïne.

8. Vermoeidheid en slaapproblemen
Meer dan de helft van de mensen met PDS kampt met vermoeidheid (27). Bij een studie onder 160 PDS-patiënten was sprake van een laag uithoudingsvermogen die fysieke inspanning op het werk, in de vrije tijd en bij sociale activiteiten beperkt (28). Een andere studie onder 85 volwassenen wees uit dat de intensiteit van de symptomen de ernst van de vermoeidheid indiceert (29). PDS is ook gerelateerd aan slapeloosheid, waarbij je moeite hebt om in slaap te vallen, vaak wakker wordt en niet uitgerust opstaat (30). Bij een studie onder 112 volwassenen met PDS had 13 procent last van een slechte nachtrust (31). Slecht slapen zorgt weer voor ernstigere gastro-intestinale klachten de volgende dag (33).

Kortom: Mensen met PDS zijn vermoeider en slapen slechter dan mensen die geen PDS hebben. Vermoeidheid en een slechte nachtrust zijn gelinkt aan ernstigere gastro-intestinale klachten.

9. Angst en depressie
PDS is ook gelinkt aan angst en depressie. Het is onduidelijk of de symptomen van PDS een uiting zijn van mentale stress of dat de stress van het leven met PDS mensen vatbaarder maakt voor psychische problemen. Welke ook als eerst komt, angst en PDS-symptomen versterken elkaar als een vicieuze cirkel. Bij een grote studie onder 94000 mannen en vrouwen was de kans 50 procent groter dat mensen met PDS een angststoornis hadden en 70 procent groter om een stemmingsstoornis te hebben, zoals een depressie (34). Een ander onderzoek vergeleek de waarden van het stresshormoon cortisol bij mensen met en zonder PDS. Mensen met PDS hadden grotere cortisol veranderingen wanneer zij in het openbaar moesten spreken, wat wijst op meer stress (35). Een andere studie ondervond dat een behandeling voor angst stress en PDS-symptomen verminderde (36).

Kortom: PDS kan zorgen voor een vicieuze cirkel van spijsverteringssymptomen die angst vergroten en angst die de spijsverteringssymptomen vergroten.

Wat te doen als je denkt dat je PDS hebt
Als je symptomen van PDS hebt die je levenskwaliteit verstoren ga dan naar de huisarts. Hij of zij kan je helpen om PDS vast te stellen en andere ziektes die erop lijken uit te sluiten. Je hebt PDS als je minstens zes maanden terugkerende buikpijn hebt, in combinatie met wekelijkse pijn gedurende drie maanden en een combinatie van pijnverlichting door de stoelgang en veranderingen in de frequentie en vorm van de ontlasting. Je huisarts kan je doorverwijzen naar een gastro-enteroloog, een specialist in spijsverteringsziektes. Hij of zij kan je helpen de triggers te herkennen en advies geven hoe deze te verminderen. Leefstijlveranderingen, zoals een FODMAP-arm dieet, stressvermindering, beweging, veel water drinken en het gebruik van laxeermiddelen kunnen ook helpen. Een FODMAP-arm dieet blijkt een van de meest veelbelovende leefstijlveranderingen voor de verlichting van de symptomen (37). Het vaststellen van andere voedselintoleranties is lastig, aangezien deze voor iedereen anders zijn. Het bijhouden van een voedseldagboek kan je helpen de triggers te identificeren (38, 39, 40). Probioticasupplementen kunnen ook helpen verlichten (37). Het vermijden van oppeppers, zoals cafeïne, alcohol en frisdrank kan de symptomen bij sommige mensen verminderen (41). Als je darmen niet reageren op leefstijlveranderingen of zelfzorggeneesmiddelen zijn er verschillende medicijnen die kunnen helpen in moeilijke gevallen. Als je denkt dat je PDS hebt kun je een dagboek bijhouden van je voeding en symptomen. Neem dit mee naar je huisarts om te helpen met de diagnose en behandeling van de aandoening (met toestemming vertaald).

Help anderen gezonder te worden en deel dit artikel:
Download nu tijdelijk gratis ons E-book Afvallen

Download nu tijdelijk gratis ons E-book Afvallen

Word lid van onze nieuwsbrief en ontvang gratis meer dan 100 wetenschappelijke tips om af te vallen!

Gelukt! Ga naar je inbox om het E-book te bekijken.