Direct naar artikelinhoud
NieuwsFrisdrank

Geen suikertaks op frisdrank, maar ‘subsidie’ voor lightproducten

In de strijd tegen overgewicht lijkt de overheid een korting op suikervrije dranken te verkiezen boven het belasten van suikerhoudende varianten. Deze fiscale maatregel levert de consument van lightproducten en mineraalwater aan de kassa 8,83 eurocent per liter op.

Geen suikertaks op frisdrank, maar ‘subsidie’ voor lightproducten
Beeld Arie Kievit/de Volkskrant

Door het schrappen van de zogeheten verbruiksbelasting – een soort accijns, maar dan op alcoholvrije producten – op suikervrije dranken, is de hoop dat consumenten hier vaker voor gaan kiezen. Het is een minder harde maatregel dan de ‘suikertaks’, waarmee staatssecretaris Paul Blokhuis van Volksgezondheid, Welzijn en Sport eerder dit jaar flirtte.

Het voornemen de suikervrije dranken aantrekkelijker te maken, staat in een conceptversie van het Nationaal Preventieakkoord, dat naar verschillende media uitlekte. In oktober wil Blokhuis een definitieve overeenkomst sluiten met bedrijven, sportbonden en gezondheidsorganisaties. Daarin staan niet alleen plannen om overgewicht onder Nederlanders terug te dringen, maar ook maatregelen die roken en overmatig alcoholgebruik moeten voorkomen.

Uit het drankhoofdstuk van het uitgelekte akkoord blijkt dat de overheid met een jaarlijkse inflatiecorrectie op de alcoholaccijns de belastingverlaging op suikervrije dranken (deels) wil terugverdienen. Vorig jaar leverde de verbruiksbelasting de Staat 263 miljoen euro op.

Geen suikertaks op frisdrank, maar ‘subsidie’ voor lightproducten
Beeld de Volkskrant

Uitgestunt

Verder is het plan het stunten met drank landelijk tegen te gaan, zodat supermarkten bijvoorbeeld niet meer twee kratten bier voor de prijs van een mogen aanbieden. Roken moet beperkt worden door een verbod op herkenbare sigarettenmerken op het pakje. Voor snoepgoed moet er een verbod komen op kinderfiguurtjes op wikkels, staat verder in het overgewichthoofdstuk waar ook de belastingverlaging op suikervrije dranken aan bod komt.

Foodwatch is voor een prijsprikkel in de strijd tegen obesitas, maar niet op deze manier. De voedselwaakhond vindt het onlogisch dat Coca-Cola light wordt ‘gesponsord’. ‘Kunstmatig gezoete frisdranken staan niet in de Schijf van Vijf, dus is het raar als er op die producten ‘subsidie’ komt’, zegt een woordvoerder. ‘Stimuleer producten die echt gezond zijn, dus weg met de geplande btw-verhoging op groente en fruit.’

Hoogleraar Voeding en Gezondheid Jaap Seidell van de Vrije Universiteit is positiever over de maatregel. Hij vindt het aannemelijk dat deze een vergelijkbaar effect heeft als het verhogen van belasting op suikerhoudende dranken. ‘Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie bepaalt prijsverschil aankoopgedrag’, zegt hij. ‘Dit kan door belasting, maar ook door subsidie.’

Leefomgeving

In Nederland kampt al jaren ruim 40 procent van de bevolking met overgewicht. Tot de jaren negentig lag dit percentage onder de 30 procent. Het aantal mensen met ernstig overgewicht, obesitas, verdubbelde de afgelopen 25 jaar tot 12,1 procent van de bevolking ouder dan 4 jaar.

De Utrechtse huisarts Karolien van den Brekel-Dijkstra, die zich bezighoudt met overgewichtpreventie in buurten en aanschoof bij een van de rondetafelgesprek met de staatssecretaris, denkt niet dat deze trend doorbroken gaat worden met alleen de belastingverlaging op suikervrije dranken. ‘Ik ben blij dat werk wordt gemaakt van preventie, maar deze stap lijkt me wat ad hoc’, zegt ze. ‘Belasting op suiker en vet lijkt mij een betere weg, naast programma’s in de leefomgeving zoals scholen, die mensen bewustmaken over gezonde voeding en ze aanleren gewoon alleen water te drinken.’

Energiedrankje wereldwijd in de ban

De commerciële ruimte voor energiedrankjes als Red Bull vermindert wereldwijd. Van Zuid-Korea tot Uruguay worstelen beleidsmakers met de ongezonde drankjes die leiden tot overgewicht en andere gezondheidsklachten. In steeds meer landen wordt de verkoop aan minderjarigen aan banden gelegd.

De eerste verboden dateren al van begin deze eeuw vanwege zorgen over de toevoeging van de zoetstof taurine. Vanwege de vermeende neurologische bijeffecten mochten de drankjes niet worden verkocht in Frankrijk, Denemarken, Noorwegen en Uruguay. In 2008 zette Europese regelgeving een streep door de verboden in Europa, maar de verkooprestricties in die drie landen bleven overeind. In 2009 werd de verkoop van Red Bull in een aantal Duitse deelstaten verboden nadat er sporen van cocaïne waren gevonden in het mixdrankje Red Bull Cola, zo meldt Energy Drinks Lawsuit, een online forum van advocaten die de belangen van consumenten behartigen. Ze voeren momenteel een zaak tegen de producenten van Monster Energy.

Sinds 2013 nemen de bezwaren toe na wetenschappelijk onderzoek over de gezondheidsrisico’s. Cafeïne- en suikerhoudende drankjes als Red Bull, Monster Energy en Rockstar leiden bij veel gebruik ook tot hartritmestoornissen, concentratieproblemen, slapeloosheid en bij beperkte inname al aantoonbaar tot overgewicht en hyperactiviteit. Om die reden gaan er steeds meer stemmen op de verkoop aan kinderen te beperken en meer waarschuwingen af te geven over de gezondheidsrisico’s. Sinds 2004 staat wel al te lezen op drankjes die meer dan 150 milligram cafeïne bevatten, dat het product ‘niet wordt aanbevolen’ voor kinderen of vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven.

In 2012 verbood Koeweit al de verkoop van de drankjes aan minderjarigen na twee tienerdoden die in verband werden gebracht met de inname van Red Bull, zo meldt Energy Drinks Lawsuit. Later volgden Litouwen, India, en Letland. Ook in Frankrijk, Denemarken, Noorwegen en Zweden zijn de verkoopmogelijkheden aan kinderen nog steeds gelimiteerd.

Zuid-Korea maakte donderdag eveneens bekend vanaf aankomende maandag de verkoop van koffiehoudende drankjes op scholen te verbieden. Eerder werd in dat land al reclame voor fast food, snoep en suikerhoudende drankjes verboden tijdens tv-zendtijd voor kinderen. In Canada geldt een totaalverbod op drankjes die meer dan 180 milligram cafeïne bevatten.

In het Verenigd Koninkrijk zijn de grootste supermarktketens begin dit jaar al gestopt met de verkoop van energiedrankjes. Ook de Lidl en de Aldi hebben aangekondigd de drankjes uit de schappen te halen. 

Britse regering wil verkoop ongezonde energiedrankjes aan minderjarigen verbieden

De Britse regering wil de verkoop van energiedrankjes aan minderjarigen verbieden. Hiermee hoopt ze niet alleen overgewicht en diabetes te bestrijden, maar vooral ook wangedrag in klaslokalen te verminderen. In geen ander Europees land drinken kinderen zoveel zoete drankjes als in Groot-Brittannië.

‘Je krijgt er wel eerst een boost van, maar daarna ben je vaak moe’

Zo'n 19 duizend jongeren drinken te veel energiedrankjes en lopen daarmee gezondheidsrisico's, blijkt uit onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Begin juli maakten Aldi en Lidl al bekend te stoppen met de verkoop van de drankjes aan jongeren onder de 14 jaar. Maar de jongeren zelf? Die denken er nog wel aan te kunnen komen. ‘Natuurlijk koop ik het voor ze.’