Glutenintolerantie is een tamelijk vaak voorkomend probleem. Het wordt gekenmerkt door negatieve reacties op gluten, een eiwit dat in onder andere tarwe, gerst en rogge wordt gevonden. Coeliakie is de ernstigste vorm van glutenintolerantie. Dat is een auto-immuunziekte die ongeveer 1% van de bevolking treft en deze ziekte kan leiden tot schade aan het spijsverteringssysteem (1, 2). Bij ongeveer 0,5 tot 13% van de mensen kan het echter ook gaan om een non-coeliakie-glutensensitiviteit, een mildere vorm van glutenintolerantie die nog wel voor problemen kan zorgen (3, 4). Beide vormen van glutenintolerantie kunnen allerlei symptomen veroorzaken, waarvan vele niets te maken hebben met de spijsvertering. Hier volgen de 14 belangrijkste tekenen en symptomen van glutenintolerantie.
1. Opgeblazenheid
Opgeblazenheid is het gevoel dat je buik opgezet is of vol zit met gas nadat je hebt gegeten. Daar kun je veel last van hebben (5). Hoewel het veel voorkomt en allerlei oorzaken kan hebben, kan het ook een teken zijn van glutenintolerantie. Een opgeblazen gevoel is zelfs één van de vaakst voortkomende klachten van mensen die gevoelig of intolerant zijn voor gluten (6, 7). Uit een onderzoek bleek dat bij 87% van de mensen die last hadden van opgeblazenheid, dit vermoedelijk kwam door non-coeliakie-glutensensitiviteit (8).
Kortom: Opgeblazenheid is één van de vaakst voorkomende symptomen van glutenintolerantie. Het betekent dat de buik opgezet voelt na het eten.
2. Diarree, obstipatie en stinkende ontlasting
Het is normaal om nu en dan diarree of obstipatie te hebben, maar het kan ook reden tot zorg zijn als het regelmatig voorkomt. Dit is ook een veelvoorkomend symptoom van glutenintolerantie. Mensen met coeliakie hebben last van ontstekingen in de darmen na het eten van gluten. Daardoor wordt de darmwand beschadigd en dit leidt tot een slechte opname van voedingsstoffen en tot aanzienlijke spijsverteringsklachten en frequente diarree of obstipatie (9). Gluteneiwitten kunnen echter ook zorgen voor spijsverteringsproblemen bij sommige mensen die geen coeliakie hebben (10, 11, 12, 13). Meer dan 50% van de mensen die glutengevoelig zijn heeft regelmatig last van diarree en ongeveer 25% heeft last van obstipatie (8). Tevens kan de ontlasting bij mensen met coeliakie een bleke kleur hebben en stinken, door de slechte opname van voedingsstoffen. Frequente diarree kan zorgen voor een aantal grote gezondheidsproblemen, zoals verlies van elektrolyten, uitdroging en vermoeidheid (14).
Kortom: Bij mensen met glutenintolerantie komt vaak diarree voor of juist obstipatie. Coeliakiepatiënten kunnen daarnaast ook last hebben van bleke en stinkende ontlasting.
3. Buikpijn
Buikpijn komt heel vaak voor; het kan allerlei oorzaken hebben. Het is echter ook het allermeest voorkomende symptoom van glutenintolerantie (13,15, 16). Tot wel 83% van degenen die glutenintolerant zijn hebben last van buikklachten na het eten van gluten (8, 17).
Kortom: Buikpijn is het vaakst voorkomende symptoom van glutenintolerantie; tot wel 83% van de mensen die glutenintolerant zijn heeft er last van.
4. Hoofdpijn
Veel mensen hebben nu en dan hoofdpijn of migraine. Migraine komt veel voor, 10 tot 12% van de Westerse bevolking heeft er regelmatig last van (18, 19). Een belangwekkende bevinding uit onderzoek is dat menen met glutenintolerantie meer kans lopen op migraine dan anderen (20, 21). Als je regelmatig hoofdpijn hebt of migraine zonder een duidelijke reden, zou je gevoelig kunnen zijn voor gluten.
Kortom: Mensen met glutenintolerantie lijken meer kans te lopen op migraine dan gezonde mensen.
5. Vermoeidheid
Vermoeidheid komt zeer veel voor en het wordt meestal niet in verband gebracht met een ziekte. Als je echter altijd moe bent zou je eens kunnen onderzoeken wat de mogelijke onderliggende oorzaak is. Mensen die glutenintolerant zijn hebben heel vaak last van vermoeidheid, vooral nadat ze glutenbevattende voeding hebben gegeten (22, 23). Uit onderzoek blijkt dat 60-82% van de glutenintolerante mensen hiervan veel last heeft (8, 23). Bovendien kan glutenintolerantie leiden tot bloedarmoede door ijzergebrek, wat weer leidt tot nog meer vermoeidheid en gebrek aan energie (24).
Kortom: Extreme vermoeidheid is ook een veelvoorkomend symptoom, waarvan ongeveer 60 tot 82% van de mensen met glutenintolerantie last heeft.
6. Huidproblemen
Glutenintolerantie kan ook huidproblemen opleveren. Een aandoening waarbij blaarvorming optreedt, genaamd dermatitis herpetiformis, is de vorm waarin coeliakie zich vaak toont in de huid (25). Iedereen die deze ziekte heeft is gevoelig voor gluten, maar minder dan 10% van de patiënten heeft spijsverteringssymptomen die wijzen op coeliakie (25). Tevens blijken verschillende andere huidziektes ook te verbeteren als wordt overgegaan op een glutenvrij dieet. Dat betreft onder andere:
- Psoriasis: Een ontstekingsziekte in de huid, die gekenmerkt wordt door schilfering en roodheid van de huid (27, 28, 29).
- Alopecia Areata: Een auto-immuunziekte die zich uit in haarverlies (28, 30, 31).
- Chronische urticaria (netelroos): Een huidaandoening gekenmerkt door steeds terugkerende jeukende roze of rode bultjes met een bleke plek in het midden (32, 33).
Kortom: Dermatitis herpetiformis is de manier waarop coeliakie zich kan uiten in de huid. Er zijn ook verschillende andere huidziektes die kunnen verbeteren op een glutenvrij dieet.
7. Depressie
Depressie treft jaarlijks ongeveer 6% van de volwassen. De symptomen kunnen zeer invaliderend zijn en gepaard gaan met gevoelens van hopeloosheid en verdriet (34). Mensen met spijsverteringsproblemen lijken gevoeliger voor zowel angst als depressie, vergeleken met gezonde mensen (35). Dit komt vooral veel voor bij mensen met coeliakie (36, 37, 38, 39). Er zijn enkele theorieën over de manier waarop glutenintolerantie aanleiding kan geven tot depressie, waaronder(40):
- Abnormale serotonineniveaus: Serotonine is een neurotransmitter die cellen in staat stelt te communiceren. Het staat bekend als één van de ‘gelukshormonen’. Een laag serotoninegehalte staat in verband met depressie (37, 41).
- Gluten-exorfinen: Deze peptiden worden tijdens de vertering van bepaalde gluteneiwitten gevormd. Ze kunnen het centrale zenuwstelsel ontregelen, wat een verhoogd risico op depressie kan veroorzaken (42).
- Veranderingen in het darmmicrobioom: Verhoogde hoeveelheden schadelijke bacteriën en verlaagde hoeveelheden goede bacteriën kunnen het centrale zenuwstelsel beïnvloeden, waardoor het risico op depressie toeneemt (43).
Verscheidene studies hebben aangetoond dat depressieve mensen die zelf aangeven glutenintolerant te zijn, door willen gaan met het glutenvrije dieet omdat ze zich daar beter bij voelen, zelfs als hun spijsverteringssymptomen niet zijn opgelost (44, 45). Hieruit zou kunnen worden opgemaakt dat blootstelling aan gluten op zichzelf depressieve gevoelens kan opwekken, ongeacht de spijsverteringssymptomen.
Kortom: Depressie komt vaker voor bij mensen met glutenintolerantie.
8. Onverklaard gewichtsverlies
Een onverwachte verandering in gewicht is vaak reden tot zorg. Hoewel het door verschillende dingen kan komen, komt onverklaard gewichtsverlies ook veel voor als bijeffect van niet onderkende coeliakie (46). In een studie met coeliakiepatiënten viel twee derde van de deelnemers af in de zes maanden voordat de diagnose werd gesteld (17). Het gewichtsverlies kan worden verklaard uit een reeks van spijsverteringssymptomen, gekoppeld aan een slechte opname van voedingsstoffen.
Kortom: Onverwacht gewichtsverlies kan een teken van coeliakie zijn, vooral als er ook andere spijsverteringsproblemen zijn.
9. Bloedarmoede door ijzergebrek
Bloedarmoede door ijzergebrek is over de hele wereld een zeer veelvoorkomend probleem. Het verklaart de bloedarmoede bij respectievelijk 5% en 2% van de Amerikaanse vrouwen en mannen (47). IJzergebrek veroorzaakt symptomen zoals laag bloedvolume, vermoeidheid, kortademigheid, duizeligheid, hoofdpijn, bleekheid en zwakte (48). Bij coeliakie is de voedselopname in de dikke darm verstoord, wat ertoe leidt dat er minder ijzer uit het voedsel wordt opgenomen (49). Bloedarmoede door ijzertekort kan één van de eerste symptomen zijn van coeliakie die door de arts wordt opgemerkt (50). Recente onderzoeken suggereren dat bij zowel kinderen als volwassenen met coeliakie het ijzergebrek aanzienlijk is (51, 52).
Kortom: Coeliakie kan zorgen voor slechte opname van ijzer uit de voeding, waardoor bloedarmoede ontstaat.
10. Angststoornissen
Ongeveer 3 tot 30% van de wereldbevolking heeft last van angstgerelateerde gevoelens; gevoelens van zorg, nervositeit, onrust en agitatie (53, 54). Mensen met glutenintolerantie lijken gevoeliger te zijn voor angst- en paniekstoornissen dan gezonde mensen (39, 55, 56, 57, 58). Bovendien bleek uit een studie dat tot wel 40% van de mensen die zelf aangaven glutensensitief te zijn, verklaarde dat ze regelmatig last hadden van angstgevoelens (8).
Kortom: Mensen met glutenintolerantie lijken gevoeliger te zijn voor angst dan gezonde mensen.
11. Auto-immuunziektes
Coeliakie is een auto-immuunziekte; het immuunsysteem valt je spijsverteringssysteem aan na het binnenkrijgen van gluten (59). Een interessant gegeven hierbij is, dat deze auto-immuunziekte je ook gevoeliger maakt voor andere auto-immuunziektes, zoals een auto-immuun schildklierziekte (60, 61). Ook kunnen auto-immuun schildklierziektes een risicofactor zijn voor het ontwikkelen van emotionele en depressieve aandoeningen (62, 63, 64). Dit zorgt er tevens voor dat coeliakie vaker voorkomt bij mensen die andere auto-immuunziektes hebben, zoals diabetes type 1, een auto-immuun leverziekte of inflammatoire darmziektes (61). Non-coeliakie glutensensitiviteit is echter niet gerelateerd aan een verhoogd risico op auto-immuunaandoeningen, malabsorptie of tekorten aan voedingsstoffen (65, 66).
Kortom: Mensen met auto-immuunziektes zoals coeliakie zijn ook gevoeliger voor andere auto-immuunziektes, zoals schildklieraandoeningen.
12. Gewrichts- en spierpijn
Er zijn talloze redenen waarom mensen gewrichts- en spierpijn kunnen ervaren. Er is een theorie die stelt dat degenen met coeliakie een genetisch bepaald overgevoelig of enorm prikkelbaar zenuwstelsel hebben. Daarom zou de drempel waarbij sensorische neuronen worden geactiveerd, die pijn in de spieren en gewrichten kunnen veroorzaken, bij hen lager kunnen liggen (67, 68). Bovendien kan blootstelling aan gluten ontstekingen veroorzaken bij mensen met glutensensitiviteit. De ontsteking kan zich uiten in wijdverbreide pijn, onder andere in de spieren en gewrichten (8).
Kortom: Mensen met glutenintolerantie melden vaak gewrichts- en spierpijn. Dit zou kunnen komen door een overgevoelig zenuwstelsel.
13. Doof gevoel in armen of benen
Nog een verrassend symptoom van glutenintolerantie is neuropathie, waarbij een doof of tintelend gevoel optreedt in de armen en benen. Deze aandoening komt veel voor bij mensen met diabetes en gebrek aan vitamine B12. Het kan ook worden veroorzaakt door toxiciteit en alcoholconsumptie (69). Mensen met coeliakie en glutenovergevoeligheid lijken echter een grotere kans te lopen op deze verschijnselen, vergeleken met een gezonde controlegroep (70,71, 72). Hoewel de precieze oorzaak niet bekend is, wordt dit symptoom door sommigen in verband gebracht met de aanwezigheid van bepaalde antilichamen die samenhangen met glutenintolerantie (73).
Kortom: Glutenintolerantie kan gevoelloosheid of tintelingen in armen en benen veroorzaken.
14. Brain fog
Als je ‘brain fog’ (letterlijk ‘hersenmist’) ervaart, betekent dit dat je het gevoel hebt niet helder te kunnen denken. Het wordt omschreven als vergeetachtigheid, moeite hebben met nadenken, watten in je hoofd hebben en geestelijk vermoeid zijn (74). Last hebben van ‘mistige’ hersenen is een veelvoorkomend symptoom; het treft tot wel 40% van de mensen met glutenintolerantie (8, 75, 76). Dit symptoom kan worden veroorzaakt door een reactie op bepaalde antilichamen in gluten, maar de exacte reden is niet bekend (77, 78).
Kortom: Mensen met glutenintolerantie kunnen last hebben van brain fog. Het houdt in dat zij moeite hebben met nadenken en dat ze mentaal vermoeid en vergeetachtig zijn.
Conclusie
Glutenintolerantie kan zich in talrijke symptomen uiten. Bedenk echter dat de meeste symptomen op de bovenstaande lijst ook andere oorzaken kunnen hebben. Als je echter regelmatig last van een aantal van de symptomen hebt zonder een duidelijke oorzaak, dan zou het kunnen dat je niet goed reageert op gluten in je voeding. In dat geval zou je een arts kunnen raadplegen, of kunnen uitproberen of het helpt als je een tijdje gluten uit je dieet schrapt (met toestemming vertaald).
