Cysteïne is een semi-essentieel aminozuur. Het wordt als semi-essentieel beschouwd omdat je lichaam het kan maken uit andere aminozuren, namelijk methionine en serine. Het wordt pas essentieel als de inname van methionine en serine te wensen overlaat. Cysteïne vind je in de meeste eiwitrijke voeding, zoals kip, kalkoen, yoghurt, kaas, eieren, zonnebloempitten en peulvruchten. N-acetyl cysteïne (NAC) is cysteïne in de vorm van een supplement. Het is om verscheidene redenen belangrijk om genoeg cysteïne en NAC in je lichaam te hebben. Zo zorgt cysteïne bijvoorbeeld voor aanvulling van de krachtigste antioxidant in je lichaam, glutathion. Deze aminozuren zouden ook zorgen voor afname van chronische luchtwegaandoeningen en bijdragen aan de vruchtbaarheid en hersengezondheid. Hieronder volgen de 9 belangrijkste voordelen van NAC.
1. Essentieel voor aanmaak van de krachtige antioxidant glutathion
NAC is vooral van waarde vanwege zijn rol in de productie van antioxidanten. Samen met twee andere aminozuren – glutamine en glycine – is NAC nodig om glutathion te maken en aan te vullen. Glutathion is een van de belangrijkste antioxidanten in je lichaam. Het helpt vrije radicalen te neutraliseren, die schade kunnen toebrengen aan je cellen en lichaamsweefsels. Het is cruciaal voor je immuniteit en het bestrijden van celschade. Sommige onderzoekers denken dat het zelfs de levensduur kan verlengen (1). De antioxidatieve eigenschappen zijn ook van belang bij het bestrijden van allerlei andere aandoeningen die veroorzaakt worden door oxidatieve stress, zoals hartziekte, onvruchtbaarheid en sommige psychiatrische aandoeningen (2).
Kortom: NAC draagt bij aan de vorming van glutathion, waarvan wordt beweerd dat het de krachtigste antioxidant in het lichaam is. Daarom kan het verbetering brengen bij een reeks gezondheidsaandoeningen.
2. Helpt bij ontgifting zodat lever- en nierschade wordt voorkomen of beperkt
NAC speelt een belangrijke rol in het ontgiftingsproces in je lichaam. Het kan nadelige effecten tegengaan van medicijnen en van toxines in het milieu (3). Artsen geven zelfs regelmatig intraveneus NAC aan mensen die een overdosering aceteminophen (paracetamol) hebben gehad, om nier- en leverschade te voorkomen (4). NAC kan ook worden toegepast bij andere leverziektes vanwege de antioxidatieve en ontstekingsremmende effecten (5).
Kortom: NAC helpt je lichaam te ontgiften en kan tegen overdosering van paracetamol worden ingezet.
3. Kan verbetering brengen bij psychiatrische aandoeningen en verslavingsgedrag
NAC draagt bij aan de regulering van het niveau van glutamaat – de belangrijkste neurotransmitter in je hersenen (6). Hoewel glutamaat nodig is voor een normale hersenfunctie, kan een teveel eraan, gecombineerd met een glutathiongebrek, hersenschade veroorzaken. Dit kan psychische aandoeningen verergeren, zoals bipolaire stoornis, schizofrenie, obsessief-compulsieve stoornis (OCD) en verslavingsgedrag (7, 8). Bij mensen met bipolaire stoornis of depressie kan NAC de symptomen helpen verminderen en verbetering brengen in het algehele functioneren. Er is zelfs onderzoek dat suggereert dat het een rol kan spelen bij milde tot ernstige OCD (9, 10). Volgens een dierstudie kan NAC ook de negatieve effecten van schizofrenie minimaliseren, zoals sociale teruggetrokkenheid, apathie en een verkorte aandachtspanne (11). NAC-supplementen kunnen ook bijdragen aan vermindering van de onthoudingsverschijnselen bij mensen die afkicken van cocaïne en aan het voorkomen van een terugval (12, 13). Bovendien blijkt uit voorlopige studies dat NAC het gebruik van en de hunkering naar nicotine en marihuana kan verminderen (14, 15). Bij veel van deze aandoeningen zijn er slechts beperkte of tot nu toe alleen ondoeltreffende behandelmogelijkheden. NAC zou voor mensen met deze aandoeningen een effectief hulpmiddel kunnen zijn (16).
Kortom: Door het glutamaatniveau in je hersenen te reguleren zou NAC de symptomen van meerdere psychiatrische stoornissen kunnen verlichten en verslavingsgedrag kunnen verminderen.
4. Helpt de symptomen van luchtwegaandoeningen te verlichten
NAC kan symptomen van luchtwegaandoeningen verminderen doordat het een antioxidatieve en slijmoplossende werking heeft, waardoor slijm in de luchtwegen loskomt. Als antioxidant draagt NAC bij aan het aanvullen van het glutathionniveau in de longen en vermindert het ontsteking in de bronchiën en in longweefsel. Bij mensen met chronische obstructieve pulmonaire ziekte (COPD) treedt oxidatieve schade op en inflammatie van longweefsel, waardoor de luchtwegen vernauwen, wat weer leidt tot kortademigheid en hoesten. NAC-supplementen worden soms gebruikt om de symptomen van COPD te verminderen en verergering van de ziekte en achteruitgang van de longen te voorkomen (17, 18, 19). De longfunctie en de symptomen van mensen met een stabiele vorm van COPD verbeterden significant volgens een 1-jarige studie, door twee maal daags 600 mg NAC in te nemen (20). Ook mensen met chronische bronchitis kunnen baat hebben bij NAC. Bronchitis ontstaat als de slijmvliezen in de bronchiën ontstoken raken, opzwellen en de luchtwegen naar je longen afsluiten (21, 22). Doordat NAC het slijm in de bronchiën verdunt en het glutathionniveau verhoogt, kan het ervoor zorgen dat de ernst en frequentie van een piepende ademhaling, kuchen en aanvallen van kortademigheid afnemen (23). Naast verbetering brengen bij COPD en bronchitis, kan NAC ook andere long- en luchtwegaandoeningen verlichten, zoals cystische fibrose, astma en longfibrose. Tevens kan het de symptomen verlichten van een verstopping van de neus en sinussen door allergieën of infecties (24).
Kortom: NAC heeft een werking als antioxidant en slijmoplossend middel, waardoor het kan zorgen voor een verbeterde longfunctie, door afname van de inflammatie en het oplossen van slijm.
5. Stimuleert de hersengezondheid door regulering van glutamaat en aanvulling van glutathion
Het vermogen van NAC om glutathion aan te vullen en het glutamaatgehalte in de hersenen te reguleren kan zorgen voor een betere hersengezondheid. De hersenneurotransmitter glutamaat is betrokken bij allerlei functies betreffende leren, gedrag en geheugen, terwijl de antioxidant glutathion bijdraagt aan het verminderen van leeftijdsgerelateerde oxidatieve stress in hersencellen (6). Omdat NAC de glutamaatniveaus helpt reguleren en bijdraagt aan de vorming van glutathion, kan het mensen met hersen- en geheugenaandoeningen helpen (4). De ziekte van Alzheimer, een neurologische ziekte, tast het leervermogen en het geheugen aan. Dierstudies wijzen erop dat NAC mogelijk het verlies van cognitieve vermogens bij mensen met alzheimer zou kunnen vertragen (4, 25). Een andere hersenaandoening, de ziekte van Parkinson, wordt gekenmerkt door de afbraak van cellen die de neurotransmitter dopamine produceren. Zowel oxidatieve schade aan cellen als een afname in het antioxidatieve vermogen dragen bij aan deze ziekte. NAC-supplementen lijken zowel de dopaminefunctie als de ziektesymptomen zoals trillingen te verbeteren (4). Hoewel NAC de hersengezondheid misschien kan verbeteren is er wel meer onderzoek nodig om duidelijke conclusies te kunnen trekken.
Kortom: Doordat NAC de antioxidant glutathion kan aanvullen en glutamaat reguleert, kan het in potentie bij ziektes als alzheimer en parkinson helpen.
6. Kan de vruchtbaarheid bij zowel mannen als vrouwen verbeteren
Bij ongeveer 15% van alle paren die proberen zwanger te worden is sprake van onvruchtbaarheid. In ongeveer de helft van deze gevallen is de hoofdfactor onvruchtbaarheid van de man (26). Veel problemen met de mannelijke vruchtbaarheid nemen toe als er te weinig antioxidanten in het lichaam zijn om de vorming van vrije radicalen tegen te gaan in het voortplantingssysteem. De oxidatieve stress kan celdood veroorzaken en de vruchtbaarheid aantasten (26). In sommige gevallen blijkt NAC de vruchtbaarheid te verbeteren. Een toestand die bijdraagt aan de mannelijke onvruchtbaarheid is varicocele – het uitzetten van aders in de balzak, als gevolg van vrije-radicalenschade. Meestal wordt dit verholpen met een operatieve ingreep. Bij een studie werd aan 35 mannen na de varicocele-operatie 3 maanden lang 600 mg NAC per dag gegeven. De combinatie van opereren en NAC-suppletie verbeterde de zaadkwaliteit en het aantal zwangerschappen bij de partners steeg met 22%, vergeleken met een controlegroep (27). Een ander onderzoek onder 468 mannen met onvruchtbaarheid wees uit dat 26 weken lang toediening van een supplement met 600 mg NAC en 200 mcg selenium de zaadkwaliteit verbeterde (28). Volgens onderzoekers zou dit gecombineerde supplement gezien moeten worden als een behandeloptie voor mannelijke onvruchtbaarheid. Bovendien zou NAC kunnen zorgen voor verbeterde vruchtbaarheid van vrouwen met PCOS (polycysteus ovariumsyndroom) doordat het de ovulatiecyclus stimuleert of verbetert (29).
Kortom: NAC kan de vruchtbaarheid bij mannen verbeteren door vermindering van oxidatieve stress, die de voortplantingscellen beschadigt of doodt. Het kan ook de vruchtbaarheid van vrouwen met PCOS verbeteren.
7. Kan bloedsuiker stabiliseren door ontsteking in vetcellen te verminderen
Hoge bloedsuikerwaardes en zwaarlijvigheid dragen bij aan ontsteking in vetweefsel. Dit kan de insulinereceptoren beschadigen of vernietigen en leidt tot een hoger risico op diabetes type 2 (30). Uit dierstudies blijkt dat NAC de bloedsuikerniveaus kan stabiliseren door ontstekingen te verminderen in vetcellen, waardoor de insulineresistentie afneemt (31, 32). Als de insulinereceptoren intact en gezond zijn kunnen ze op de juiste manier suiker uit je bloed verwijderen, waardoor het niveau binnen normale grenzen blijft. Er is echter nog wel meer onderzoek op mensen nodig naar het effect van NAC op de bloedsuikerbeheersing.
Kortom: Door ontsteking in vetweefsel te verminderen zou NAC de insulineresistentie verminderen en de bloedsuikerregulering verbeteren, maar er is onvoldoende onderzoek op mensen gedaan om dit te bevestigen.
8. Kan hartziekterisico verlagen door oxidatieve schade te voorkomen
Oxidatieve schade aan hartweefsel leidt vaak tot hart- en vaatziektes; het veroorzaakt beroertes, hartaanvallen en andere ernstige aandoeningen. NAC kan het hartziekterisico verlagen door oxidatieve schade aan hartweefsel te verminderen (33). Het blijkt ook de productie van stikstofoxide te verhogen, wat bijdraagt aan bloedvatverwijding en verbetering van de bloedstroom. Dit versnelt de bloeddoorvoer terug naar je hart en kan het risico op hartaanvallen verlagen (34). Interessant is dat uit een laboratoriumstudie bleek dat NAC, gecombineerd met groene thee, de schade lijkt te verminderen die wordt veroorzaakt door geoxideerd “slecht” LDL-cholesterol – ook een factor die bijdraagt aan hartziekte (35).
Kortom: NAC zou schade aan het hart door oxidatieve stress kunnen verminderen, wat op zijn beurt kan leiden tot en lager risico op hartziekte.
9. Vermogen om glutathion te stimuleren kan immuunfunctie verbeteren
NAC en glutathion versterken ook de immuunfunctie. Onderzoek naar bepaalde ziektes die geassocieerd worden met NAC- en glutathiongebrek wijst op een mogelijke verbetering in – en misschien zelfs herstel van – de immuunfunctie na suppletie met een NAC-supplement (36). Deze factor is het meest uitgebreid onderzocht bij mensen met HIV. In twee studies resulteerde suppletie met NAC in een significante verbetering van de immuunfunctie en een bijna volledig herstel van de NK-cellen (natural killer cells) (36, 37, 38). Een hoog NAC-gehalte in je lichaam kan ook de reproductie van HIV-1 onderdrukken (39). Een labonderzoek wees uit dat in andere situaties waarin het immuunsysteem is aangetast, zoals bij griep, NAC het vermogen van het virus om zich te vermenigvuldigen kan tegengaan. Dit zou de symptomen van de ziekte kunnen verminderen en de ziekteduur verkorten (40). Zo is er ook in andere labonderzoeken verband gevonden tussen NAC enerzijds en kankercelsterfte en blokkering van de vermenigvuldiging van kankercellen anderzijds (41, 42). Er is overigens meer onderzoek nodig onder mensen. Mocht je NAC willen nemen tijdens een kankerbehandeling, raadpleeg dan altijd eerst je arts.
Kortom: Het vermogen van NAC om het glutathionniveau te verhogen kan de immuunfunctie verbeteren bij verscheidene ziektes.
Dosering
Er is geen specifieke dagelijkse aanbeveling voor de hoeveelheid cysteïne omdat je lichaam zelf kleine hoeveelheden aanmaakt. Je lichaam heeft om het aminozuur cysteïne aan te maken voldoende folaat, vitamine B6 en vitamine B12 nodig. Deze voedingsstoffen kun je vinden in bonen, linzen, spinazie, bananen, zalm en tonijn. Hoewel de meeste eiwitrijke voeding – zoals kip, kalkoen, yoghurt, kaas, ei, zonnebloempitten en peulvruchten – cysteïne bevat, kiezen sommigen er toch voor om een NAC-supplement te nemen om er meer van binnen te krijgen. De orale vorm van NAC heeft een lage biobeschikbaarheid; dit betekent dat het niet goed wordt opgenomen. De dagelijkse aanbevolen hoeveelheid NAC als supplement is 600-1800 mg (44, 45). Het kan intraveneus worden toegediend, of via een verstuiver, of worden ingenomen in vloeibare of poedervorm.
Kortom: Eiwitrijke voeding eten kan je lichaam voorzien van het aminozuur cysteïne, maar je kunt ook NAC als supplement nemen ter behandeling van een aandoening.
Conclusie
NAC speelt verschillende belangrijke rollen in de menselijke gezondheid. Het staat vooral bekend vanwege het vermogen om de hoeveelheid glutathion, een belangrijke antioxidant, aan te vullen, maar het reguleert ook de belangrijke neurotransmitter glutamaat in de hersenen. Tevens levert het een bijdrage aan het ontgiftingssysteem van het lichaam. Deze functies zorgen ervoor dat een NAC-supplement een goede bijdrage kan leveren aan de behandeling van verscheidene gezondheidsproblemen. Raadpleeg wel eerst je arts om te weten te komen of NAC jouw gezondheid zou kunnen verbeteren (met toestemming vertaald).
