Saffraan is de duurste specerij ter wereld: voor 450 gram betaal je tussen de 500 en 5000 euro. De reden voor die enorme prijs is dat het oogsten ervan erg arbeidsintensief is, wat de productie erg duur maakt. Saffraan wordt met de hand geoogst uit de bloem van de Crocus sativus, ofwel de saffraankrokus. De term ‘saffraan’ slaat op de draadvormige structuren in de bloem, de zogenaamde stampers. Oorspronkelijk komt het uit Griekenland, waar men veel ontzag had voor de medicinale eigenschappen ervan. Men gebruikte saffraan om het libido te verhogen en om de stemming en het geheugen te verbeteren (1). In dit artikel worden de gunstige effecten op de gezondheid van saffraan besproken.
1. Een krachtige antioxidant
Saffraan bevat een indrukwekkende reeks aan plantenstoffen die zich als antioxidanten gedragen – moleculen die je cellen tegen vrije radicalen en oxidatieve stress beschermen. Belangrijke antioxidanten in saffraan zijn onder andere crocine, crocetine, safranal en kaempferol (2). Crocine en crocetine zijn carotenoïdepigmenten die verantwoordelijk zijn voor de oranjerode kleur van saffraan. Beide stoffen kunnen een werking hebben als antidepressivum; ze zouden tevens hersencellen tegen voortschrijdende schade kunnen beschermen, ontsteking verminderen en bijdragen aan gewichtsverlies (2, 3). Safranal geeft saffraan zijn specifieke smaak en aroma. Onderzoek wijst uit dat het de stemming, het leervermogen en het geheugen kan verbeteren en tevens dat het de hersencellen beschermt tegen oxidatieve stress (4). En tot slot bevat saffraan kaempferol, dat gevonden wordt in de bloemblaadjes. Deze stof is in verband gebracht met effecten zoals ontstekingsremming en een werking tegen kanker en depressie (2, 5).
Kortom: Saffraan zit vol met plantenstoffen met een antioxidatieve werking, zoals crocine, crocetine, safranal en kaempferol. Antioxidanten dragen bij aan bescherming van de cellen tegen oxidatieve stress.
2. Mogelijke verbetering van de stemming en werking tegen depressie
Saffraan wordt ook wel de ‘zonneschijnspecerij’ genoemd. Dat is niet alleen vanwege de kenmerkende kleur, maar ook omdat het de stemming kan verbeteren. Uit een overzichtsonderzoek van vijf studies bleek dat 30 mg saffraan per dag net zo effectief was als fluoxetine, imipramine en citalopram – conventionele antidepressiva. Bovendien hadden deelnemers minder last van bijwerkingen vergeleken met andere behandelingen (7, 8, 9). En als klap op de vuurpijl blijken zowel de blaadjes als de draadvormige stampers effectief te werken tegen milde tot matig-ernstige depressie (1, 10). Hoewel dit veelbelovende bevindingen zijn, zijn er onderzoeken nodig van langere duur en met meer deelnemers voordat saffraan aangeraden kan worden als behandeling tegen depressie.
Kortom: Saffraan kan de symptomen van milde tot matige depressie tegengaan, maar er is meer humaan onderzoek nodig voordat er concrete aanbevelingen kunnen worden gedaan.
3. Mogelijke antikankerwerking
Saffraan bevat veel antioxidanten, die vrije radicalen onschadelijk kunnen maken. Er zijn koppelingen tussen vrije-radicalenschade en chronische ziektes zoals kanker (11). Uit in vitro onderzoek blijkt dat de verbindingen in saffraan cellen van dikkedarmkanker kunnen laten afsterven de groei ervan kunnen remmen, terwijl de normale cellen ongemoeid blijven (12). Dit effect gaat ook op voor huid-, beenmerg-, prostaat-, long-, borst- en baarmoederhalskanker en voor nog verscheidene andere soorten kankercellen (13). Uit laboratoriumstudies blijkt ook nog eens dat crocine – de voornaamste antioxidant in saffraan – kankercellen gevoeliger lijkt te maken voor chemotherapie (14). Hoewel de bevindingen uit de laboratoriumstudies veelbelovend lijken, is het effect van saffraan op kanker nauwelijks bestudeerd bij mensen; er is dus meer onderzoek nodig.
Kortom: Saffraan bevat veel antioxidanten, die kunnen zorgen voor het afsterven van kankercellen terwijl normale cellen ongemoeid blijven. Er is echter nog meer humaan onderzoek nodig.
4. Mogelijk vermindering van PMS-symptomen
Het premenstrueel syndroom (PMS) beschrijft de fysieke, emotionele en psychische symptomen die voor het begin van de maandelijkse menstruatie kunnen optreden. Uit studies blijkt dat saffraan mogelijk de symptomen van PMS kan helpen bestrijden. Bij vrouwen tussen de 20 en 45 jaar die 30 mg saffraan per dag nemen bleek saffraan beter te helpen dan een placebo voor wat betreft het behandelen van de symptomen, zoals prikkelbaarheid, hoofdpijn, voedsel-cravings en pijn (15). Een ander onderzoek wees uit dat alleen al 20 minuten de geur van saffraan binnenkrijgen hielp om de symptomen van PMS zoals angst en onrust te bestrijden en het niveau van het stresshormoon cortisol te verlagen (16).
Kortom: Zowel het eten als het ruiken van saffraan lijkt te helpen tegen PMS-symptomen zoals prikkelbaarheid, hoofdpijn, cravings, pijn en onrust.
5. Mogelijke werking als afrodisiacum
Een afrodisiacum is een voedingsmiddel of supplement dat het libido verhoogt. Studies wijzen uit dat saffraan een werking zou kunnen hebben als afrodisiacum – vooral bij mensen die antidepressiva slikken. Vier weken lang een dagelijkse hoeveelheid van 30 mg saffraan zorgde er bijvoorbeeld voor dat de erectiele functie verbeterde bij mannen met een erectiele disfunctie gerelateerd aan antidepressiva-gebruik, terwijl een placebo geen effect had (17). Bovendien blijkt uit een analyse van zes studies dat saffraan de erectiele functie, het libido en de algehele tevredenheid significant verbeterde, maar niet de eigenschappen van het zaad (18). Bij vrouwen met weinig seksueel verlangen als gevolg van het gebruik van antidepressiva verminderde vier weken lang 30 mg saffraan per dag seksgerelateerde pijn en nam de zin in seks en de lubricatie toe, vergeleken met een placebo (19).
Kortom: Saffraan kan een werking hebben als afrodisiacum voor zowel vrouwen als mannen, vooral bij mensen die antidepressiva slikken.
6. Mogelijk minder eetlust en bijdrage aan gewichtsverlies
Een gewoonte die ervoor kan zorgen dat je ongewild aankomt, is snacken. Volgens onderzoek kan saffraan helpen om snacken te voorkomen door je eetlust te verlagen. Bij een acht weken durende studie voelden vrouwen die een saffraansupplement kregen zich aanzienlijk voller, zij namen minder tussendoortjes en verloren aanzienlijk meer gewicht dan vrouwen uit de placebogroep (20). Een andere acht weken durende studie wees uit dat saffraanextract significant bijdroeg aan verlaging van de eetlust, de BMI, tailleomvang en totale vetmassa (3). Wetenschappers weten echter niet precies hoe saffraan zorgt voor gewichtsverlies en minder eetlust. Een theorie is dat het je stemming verbetert, waardoor je behoefte om te snacken kan afnemen (20).
Kortom: Saffraan blijkt ervoor te zorgen dat je minder eetlust hebt en minder gaat snacken. Dat kan er weer voor zorgen dat je afvalt.
7-10 Andere mogelijke gunstige effecten
Saffraan wordt tevens geassocieerd met andere gezondheidsvoordelen die nog niet uitgebreid zijn bestudeerd:
- Kan risicofactoren voor hartziekte verlagen: Dier- en laboratoriumstudies wijzen uit dat de antioxidatieve eigenschappen van saffraan kunnen zorgen voor verlaging van cholesterol in het bloed en voor preventie van bloedstolsels in de aderen en bloedvaten (21, 22, 23).
- Kan bloedsuikerniveau verlagen: Saffraan kan het bloedsuikerniveau verlagen en de insulinesensitiviteit verhogen – zoals uit in vitro onderzoek blijkt en uit onderzoek onder muizen met diabetes (24, 25).
- Kan gezichtsvermogen bij volwassen met leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie (AMD) verbeteren: Saffraan lijkt het gezichtsvermogen bij ouderen met AMD te verbeteren en te beschermen tegen vrije-radicalenschade, die gekoppeld is aan AMD (26, 27, 28).
- Kan het geheugen verbeteren bij ouderen met de ziekte van Alzheimer: De antioxidatieve eigenschappen van saffraan kunnen zorgen voor een verbeterde cognitie bij ouderen met alzheimer (29).
Kortom: Er zijn verbanden gevonden tussen saffraan en nog een aantal mogelijke gunstige gezondheidseffecten, zoals minder risico op hartziektes, beter bloedsuikerniveau, gezichtsvermogen en geheugen. Er is echter wel meer onderzoek nodig om duidelijke conclusies te kunnen trekken.
11. Makkelijk toe te voegen aan je dieet
In kleine doseringen heeft saffraan een subtiele smaak en geur die goed samen gaat met hartige gerechten zoals paella, risotto en andere rijstgerechten. De beste manier om de unieke smaak van saffraan naar boven te halen is door de draadjes in heet – niet kokend – water te weken. Voeg de draadjes en het water toe aan het recept om een diepere, rijkere smaak te verkrijgen. Saffraan is goed verkrijgbaar in de meeste winkels en toko’s in Nederland, in de vorm van de draadjes zelf of als poeder, maar je moet wel uitkijken dat het de echte is want er zit veel namaak tussen, of mengsels met andere kruiden. Met de draadjes kan minder makkelijk gefraudeerd worden en je kunt er ook beter mee variëren, dus het beste is het om die te kopen. Hoewel saffraan de duurste specerij ter wereld is, doe je heel lang met een klein beetje en je hebt vaak niet meer dan een snufje of twee in je recept nodig. Te veel saffraan kan zelfs zorgen voor een overheersende, medicinale smaak. Verder is saffraan ook verkrijgbaar in de vorm van een supplement.
Kortom: Saffraan heeft een subtiele smaak en geur en het past goed in veel recepten, vooral hartige gerechten. Het moet eerst in heet water geweekt worden voor een vollere smaak. Je kunt het ook in supplementvorm kopen om je gezondheid te verbeteren.
Risico’s, voorzorgsmaatregelen en dosis
Saffraan is over het algemeen veilig en geeft weinig tot geen bijwerkingen. Een standaardhoeveelheid bij het koken lijkt geen nadelige effecten te hebben bij mensen. Er is slechts 30 mg saffraan per dag nodig om er gezondheidsvoordeel van te hebben (7, 17, 30). Aan de andere kant kan een hoge dosering van 5 gram of meer toxische effecten hebben. Zwangere vrouwen moeten een hoge dosering vermijden, want dan kan het een miskraam veroorzaken (31, 32). Net als met andere supplementen is het raadzaam je arts te raadplegen voordat je saffraan als supplement neemt. Een ander probleem met saffraan – vooral in poedervorm – is dat het makkelijk vermengd kan worden met andere ingrediënten, zoals biet, roodgeverfde zijdevezels, kurkuma en paprika. Dit soort vervalsingen verlaagt de kosten voor de fabrikant enorm, aangezien echte saffraan zo duur is om te oogsten (33). Het is daarom van belang om saffraan te kopen van een goed merk zodat je het echte product krijgt. Als de saffraan te goedkoop lijkt, kun je het beter vermijden.
Kortom: In normale doseringen is saffraan meestal veilig en heeft het weinig of geen bijwerkingen. Zorg ervoor dat je het koopt van een goed merk of in een goede winkel, zodat je geen vervalsing koopt.
Conclusie
Saffraan is een krachtige specerij met veel antioxidanten. Het is gekoppeld aan gezondheidsvoordelen zoals een verbetering van stemming, libido en de seksuele functie. Daarnaast zijn er verbanden met afname van PMS-symptomen en meer gewichtsverlies. En bovenal is het over het algemeen veilig voor de meeste mensen en makkelijk in gebruik. Probeer het eens toe te voegen aan je favoriete maaltijden en geniet van de mogelijke voordelen voor je gezondheid, of koop een supplement (met toestemming vertaald).
