Plastik atıklar çevre sağlığını önemli ölçüde tehdit eder hale geldi. Peki ya inşaat sektörü ve evlerimiz bu konuda ne kadar başarılı?

9,000 yıldır Anadolu coğrafyasında Çatalhöyük’ten, Van Kalesine, Safranbolu’dan Kıbrıs’a kadar geçmişi bulunan, insanlık tarihinin en eski yapı malzemesi olan kerpiç, mekanik ve fiziksel özellikleriyle insan sağlığını ve çevre sağlığını koruyan bir malzeme. Dünya nüfusunun %30‘unun halen kerpiç evlerde yaşadığı düşünülüyor. Günümüzde yığma yapı ve kerpiç yapı bilgileri, son yıllarda iskelet yapının gelişmesiyle mimarlık ve inşaat mühendisliği eğitimlerinden uzaklaştı ve bu yapılar unutulmuş ve güvensiz hale dönüştü. Bu konuda çevresel bir yapı malzemesi kullanımına gitmek, özellikle kırsal alanlar ve villa tipi binalar için iyi bir alternatif olarak sürdürebilir mimarinin temel prensipleri arasında yer alıyor. İstanbul Teknik Üniversitesinde 80’lerden günümüze, bu malzemeyi yeniden kazanmak üzere, kerpiç araştırmaları yürütülüyor. 1983’de üniversite arazisinde Prof. Bilge Işık katkılarıyla inşa edilen “KERPIÇ 01.” araştırma yapısı, iç mekan iklim konforu ile uzun dönem anaokulu olarak çocukların sağlıklı bir ortamda eğitimi için kullanıldı. “KERPIÇ 01.” araştırma projesi kapsamında elde edilen sonuçlar; alçı ve kireç katkılı kerpiç malzemenin insan sağlığına yararlı olan ısı ve nem şartlarını doğal olarak oluşturduğu gözlemlendi. İklim konforundaki bu etki günümüze kadar yeni araştırmalara neden oldu.

İstanbul Teknik Üniversitesinin içinde bulunan 622 no.lu Kerpiç ArGe Binası 1990’lı yıllardan günümüze sürdürebilirliğini koruyor.

1995’de Prof. Bilge Işık yönetiminde TÜBITAK INTAG TOKI 622 no.lu proje kapsamında “KERPIÇ 02.” ArGe binası, İ.T.Ü. Maslak Kampüsü’nde Rektörlük tarafından, tahsis edilen alanda inşa edildi. Yaklaşık 1,700m2’lik alanda; araştırma binası alanı, karışım hazırlama alanı, deney platformu, şantiye yönetim bürosu, malzeme stok birimlerinin kullanımı için projelendirildi.

Arazide inşaat aşamalarında malzeme ve işçilik katkıları ile çalışmanın yapılabilmesini sağlayan kuruluşlar; ATA İnşaat – Arazi hazırlama, inşaat toprağı ihrazatı ile, PERI Kalıp – kalıp sistemi ile, ABS firması – stabilizasyon için kullanılan alçı ile, ENTEGRE firması – stabilizasyon için kullanılan alçı ve kireç ile, BTM firması – su ve ısı izolasyon malzemeleri ile, IŞIK A.Ş. – şantiyenin altyapı donatısı ve şantiye giderleri ile, ONDULINE firması – kiremit altı ondüle levha ile, MOYAP firması – döşeme hazır kiriş ve blokları ile, LALE Isıtaban – yerden ısıtma sistemi ile “Üniversite – Sanayi İşbirliği”ne katkıda bulunmuşlardır.

“KERPIÇ 02.” (622 no.lu araştırma alanı) ArGe binası 1996 yılında HABITAT II, (United Nations for Human Settlements) zirvesinde delegeleri ağırladı. HABITAT II, (United Nations for Human Settlements) Birleşmiş Milletler Habitat zirvesi programında dünya liderleri, Habitat Gündemi belgesini kabul ederek ‘kentleşen dünyada herkes için yeterli konut ve sürdürülebilir insan yerleşimleri oluşturulması’ konusunda küresel bir eylem planını kabul etmişlerdir. Habitat zirvesi kapsamında 1996’da Uluslararası Habitat II delegelerini ağırlayan 622 no.lu proje ile kerpiç malzemenin insan ve doğa üzerindeki pozitif etkileri paylaşıldı.

1980 yılında Prof. Bilge Işık yönetiminde başlayan, kerpiç yapı araştırmaları ve 40 yıl boyunca devam eden ve gelişen projeler kapsamında elde edilen en önemli üç sonuç:

1. İklim konforu ve enerji tasarrufu ölçülebilir oldu.
2. Deprem güvenliği test edildi.
3. Beton inşaat teknolojisi ve makinalarının kullanımı ile yapım hızı ve standardı sağlanmış oldu.

Prof. Bilge Işık’ın araştırmalarına göre; “Geleneksel yapılarda malzeme özelliğine göre az enerji kullanırken, sanayileşmiş yapılara geçiş döneminde gereken önlem alınmadığı için, ısıtma soğutma enerji kaybı çok oldu. Enerji kaybının bireylere ve ülkelere büyük maliyeti olduğu gibi ısıtma ve soğutma enerjisinin petrol veya kömürden elde edilmesine bağlı olarak çevre kirliliği de tehdit oluşturur halde. Sonuç olarak dünyada çevre sağlığı ve sürdürülebilirlik önem kazandı. Kerpiç yapılar ile iskelet yapıların aksine doğal malzeme kendi özelliği ile sağladığı ısı ve nem yalıtımı sayesinde çevre kirliliği yaratan malzemelerin kullanımını azaltır ve sağladığı doğal iklimlendirme ile insan sağlığına yararda bulunur.

Deprem güvenliği için kurulan hipotezler ve tasarım prensipleri sonunda elde edilen deprem güvenliği şartları, Ankara Afet İşleri Genel Müdürlüğünce yürütülen sarsma tablasında test edilerek, kerpiç yığma yapıların deprem güvenliği belgelendi. Sonuç olarak 1995’te inşa edilen “KERPIÇ 02.” ArGe binasının 1999 İzmit depremini hasarsız ve çatlaksız geçirmiş olduğu gözlemlendi.

Bugün, kazandırdığı katma değerlerin farkında olan, sürdürülebilir ve organik hayata yönelmek isteyen farkındalığı yüksek kişiler tarafından aranılan bir yapı malzemesi: Kerpiç

Türkiye’nin sürdürülebilir mimari pratiğinde hangi ihtiyaçlara öncelik verildiğini ve hayatın hangi alanlarında sürdürülebilir yapı ve çevre ihtiyaçlarımızın karşılandığı tartışma konusundan çıkıp aktif uygulanan örnekler ile çoğalması gerekmektedir. Araştırmalar kerpiç gibi ekolojik yapı malzemelerinin ve yüksek teknolojiye sahip, kendi enerjisini üreten, daha az enerji tüketip, pasif sistemlerden yararlanan, “enerji-verimli”, “ekolojik” veya “akıllı” yapılarda olumlu sonuçlarını kanıtlamaktadır.

40 yılı aşan Prof. Bilge Işık önderliğinde yürütülen ekolojik yapı ve kerpiç mimari deneyleriyle, çağdaş yapı teknikleri ile mukavemet ve yapım hızı kazanan alçı katkılı kerpiç malzeme ile bir yapıyı betonarme ile inşa etmekten 10 kat daha hızlı yapılabildiği İ.T.Ü. Maslak Kampüsü’nde Rektörlük tarafından tahsis edilen araştırma alanında görüldü.

Ziyaret ederek incelenebilecek Prof. Bilge Işık’ın danışmanlığında gerçekleşen ekolojik mimari projeleri arasında; Göbeklitepe Ziyaretçi merkezi ve Köycegiz Dögüşbelen köyünde film platosu yer almaktadır.

__________________________________

Kaynak: kerpic.org