In de meeste huishoudens is wel een rol zilverfolie in de keuken te vinden. Met zilverfolie bedoelen we in feite aluminiumfolie. Veel mensen weten inmiddels dat aluminium en voedsel geen goede combinatie is, maar desondanks komt ons eten toch vaak in aanraking met dit metaal. Soms in de fabriek en soms gewoon thuis in de keuken. Is aluminium echt zo slecht of valt het allemaal wel mee? In dit artikel brengen we de risico’s in kaart!
Wat is aluminium?
Aluminium is een element dat in de scheikunde ook wel het symbool Al krijgt. Het behoort net als ijzer tot de metalen. In aluminium zit geen ijzer, waardoor het niet magnetisch werkt. Metalen hebben een glimmend uiterlijk en de vorm is door verhitting goed te manipuleren.
Waarom is aluminium een probleem?
Onderzoekers vermoeden dat regelmatige blootstelling aan aluminium onze gezondheid mogelijk kan schaden. Er zijn aanwijzingen dat aluminium in de hersenen terecht kan komen en daar hersenziektes zoals alzheimer kan aanjagen (1, 2, 3). Ook zijn er studies die aluminium in verband brengen met ontstekingsprocessen in de darm met als mogelijk resultaat de ziekte van Crohn (4, 5), hoewel andere studies weer geen link vaststelden (6, 7). Een studie onder ex-metaalgieters die hun leven lang met aluminium werkten, bracht aan het licht dat zij niet alleen hoge aluminiumniveaus in hun bloed hadden, ook scoorden zij duidelijk slechter op cognitieve- en geheugentesten (8). Een recente review stelde vast van aluminium mogelijk naast alzheimer ook andere neurologische klachten kan geven, zoals Multiple Sclerose (MS) en de ziekte van Parkinson (9). De onderzoekers raden uit veiligheidsoverwegingen dan ook aan om het directe contact met aluminium zoveel mogelijk te vermijden. Het Amerikaanse agentschap voor toxische stoffen heeft berekend dat de meeste mensen 7 tot 9 milligram aluminium per dag binnenkrijgen (10). Het meeste krijgen we binnen via de voeding, maar hoe komt aluminium in onze voeding?
Bronnen van aluminium in onze voeding:
Aluminiumfolie – is minder dan 0,2 mm dik, wat overeenkomt met de dikte van papier. Veel mensen bewaren hun voedsel in aluminiumfolie, maar het wordt ook gebruikt om groente te grillen in de oven of het dient als bescherming tegen het uitdrogen van voedsel in de oven. In de horeca wordt voedsel vaak verpakt in aluminium meegegeven om het afkoelen tegen te gaan.
Aluminium verpakkingen – Veel voedsel wordt verpakt in aluminium, denk hierbij aan koffie, chocolade, frisdrank, drinkpakken, chipszakken, soepzakken en knijpzakjes. Bij koffie en chips is het versmolten met plastic en heb je niet snel door dat er aluminium in zit. Bij frisdrank is de verpakking weliswaar van aluminium, maar zit er een plasticlaagje omheen zodat vloeistof niet direct met het aluminium in contact komt. Een veelgebruikte drankverpakking is Tetra Pak, dat uit 6 lagen bestaat waaronder plastic en aluminium (11).
Aluminium bewaarbakjes – Veel kant-en-klaar gerechten worden bewaard in aluminium bakjes. In veel gevallen is het aluminium voorzien van een kunststof laagje, zodat het voedsel er niet direct mee in aanraking komt. Soms ontbreekt dit laagje en dan kan er direct contact zijn tussen het aluminium en het voedsel.
Koffiecupjes – De laatste jaren zijn er steeds meer koffiecups van aluminium op de markt. Het begon met Nespresso (What else?), maar inmiddels zijn er ook steeds vaker alternatieven zoals de Dolce Gusto van Nestlé. Beiden bevatten aluminium.
Kookgerei – Nog altijd koken sommige mensen in aluminium pannen. Het voordeel van aluminium is dat het heel licht is en daardoor goed hanteerbaar. Wanneer een aluminium pan voorzien is van een antiaanbaklaag, dan komt het voedsel niet met aluminium in aanraking, maar er zijn ook pannen zonder antiaanbaklaag die volledig bestaan uit aluminium (vooral pannen voor tijdens het kamperen). Ook bestaan er thermosflessen, drinkflessen, spatels, pollepels en bestek van aluminium.
Kan aluminium in ons voedsel lekken?
Meerdere studies tonen aan dat aluminium in het voedsel kan lekken (12, 13). De mate waarin hangt af van de omstandigheden. Aluminium komt eerder vrij bij hogere temperaturen, zoals bij bakken het geval is. Ook de zuurgraad is van belang: zuur voedsel zoals tomaten en rabarber kunnen ervoor zorgen dat het aluminium sneller in het voedsel lekt. Het gebruik van zout is ook van invloed. Eén studie stelde vast dat het bereiden van rood vlees of kip in zilverfolie de hoeveelheid aluminium liet stijgen met 378% (14). Vooral het koken in aluminium pannen zonder antiaanbaklaag kan ervoor zorgen dat dit metaal in het eten lekt (15).
Er zit van nature aluminium in ons eten
Aluminium is één van de meest voorkomende metalen op onze aarde, waardoor het ook in ons voedsel zit (16). Het komt ook in het water en zelfs in de lucht voor. Het is vastgesteld in fruit, groenten, vlees, vis, granen en zuivelproducten (17). Thee, paddenstoelen, spinazie en radijs hebben van nature de neiging om wat meer aluminium in zich op te nemen (18, 19). Aluminium blijkt in bewerkt en gemaksvoedsel in grotere hoeveelheden voor te komen (20, 21).
Wat te doen?
Inname is niet hetzelfde als opname. Het blijkt dat de biobeschikbaarheid van aluminium laag is in natuurlijk voedsel, omdat het dan gebonden is aan de natuurlijke matrix (22). Een ander positief punt is dat het menselijk lichaam goed in staat is om aluminium af te voeren (23, 24, 25). Ons lichaam kan kleine hoeveelheden aluminium dus prima ontgiften (26). Als je je risico op een overdosis aluminium wilt verlagen, dan kun je aluminiumfolie het beste zo min mogelijk gebruiken. Weer ook aluminium pannen en kookgerei uit je keuken. Wanneer er wel met aluminium wordt gewerkt, is het verstandig om dit niet te combineren met zure voedingsmiddelen zoals tomaten(saus) en citroenen. Zuren kunnen het aluminium in het eten doen lekken. Gelukkig is onbewerkt eten dat je zelf thuis klaarmaakt doorgaans arm aan aluminium (27).
Groter risico voor kinderen
De inname van een toxische stof moet altijd worden afgezet tegen de dosis per kilogram lichaamsgewicht. Dat is de reden dat zware metalen schadelijker zijn voor foetussen, baby’s en jonge kinderen, dan voor volwassenen (28). Bij een zwangerschapswens of wanneer er jonge kinderen in het gezin zijn, is het des te belangrijker om te kiezen voor niet-toxisch keukengerei.
Enkele waarschuwingen
Hoewel aluminium blikjes voor bier, frisdrank en conserven van binnen een beschermlaag bevatten, kan het aluminium toch vrijkomen in de inhoud wanneer het blikje beschadigd raakt (29). Consumeer dus nooit de inhoud van beschadigde of ingedeukte blikjes. Ook is het onverstandig om calciumcitraat in te nemen bij het slikken van medicijnen zoals maagzuurremmers, omdat dit voor een verhoogde opname van aluminium kan zorgen (30). Sommige maagzuuremmers bevatten aluminium (31). Tegelijk innemen is daarom niet handig; je kunt er dan beter flink wat tijd tussen laten of kiezen voor andere vormen van calcium, zoals calciumcarbonaat.
Conclusie
Volgens de huidige stand van zaken in de medische literatuur zal incidenteel contact met aluminium niet snel tot gezondheidsproblemen leiden. Dagelijkse inname van aluminium kan echter op termijn wel een gezondheidsrisico inhouden en daarom kun je dit beter tot het minimum beperken. Het is veiliger om voedsel te bewaren in andere materialen zoals glas, emaille of RVS.
