Het Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS) is een veel voorkomende hormonale aandoening die wereldwijd naar schatting ongeveer 3-10% van de vrouwen in de reproductieve leeftijd treft (1). PCOS komt ook voor bij transgenders, hoewel er een gebrek is aan gegevens over de exacte prevalentie van PCOS onder mensen in de transgemeenschap. Wat wel naar voren komt uit voorlopig onderzoek is dat de PCOS-prevalentie nog hoger kan zijn voor transgenders dan onder cisgender vrouwen (2). De exacte oorzaak van PCOS blijft onduidelijk, maar het is waarschijnlijk gerelateerd aan een verscheidenheid van genetische en omgevingsfactoren. Bij de symptoombestrijding richt een behandelaar zich vaak op bepaalde dingen die kenmerkend zijn voor PCOS, zoals overtollige insuline, verhoogde niveaus van mannelijke hormonen (3). PCOS kan zich op vele manieren manifesteren, maar veelvoorkomende symptomen zijn onregelmatige menstruaties, onvruchtbaarheid, abnormale gezichts- en lichaamshaargroei, en de ontwikkeling van kleine eierstokcysten (1). Hoewel er op dit moment geen genezing is, zijn er verschillende conventionele en holistische behandelingen voor PCOS-klachten beschikbaar. Berberine is een populair kruidensupplement dat hierbij vaak wordt ingezet. Dit artikel onderzoekt wat berberine is en of het een effectieve behandeling is bij PCOS.
Wat is berberine?
Berberine is een kruidensupplement gemaakt van een chemische verbinding die van nature voorkomt in de wortels en de schors van een grote verscheidenheid aan planten. Het is de primaire actieve stof in een plant genaamd Rhizoma coptidis, die al eeuwenlang wordt gebruikt voor de behandeling van ontstekingen en bacteriële infecties in de traditionele Chinese geneeskunde (4). Berberine komt ook voor in verschillende planten die tot het geslacht Berberis behoren. B. vulgaris – algemeen bekend als zuurbes – wordt vaak gebruikt in de Chinese geneeskunde om problemen met betrekking tot het hart, de lever en het spijsverteringskanaal te behandelen (5) . Veel commerciële berberinesupplementen worden gewonnen uit zuurbes, maar het kan ook uit andere planten gehaald worden, waaronder de mahonieplant (druifstruik), goudzegel en boomkurkuma (Berberis aristata) (6). Vandaag de dag wordt berberine vaak gebruikt als een alternatief voor conventionele medicijnen om de symptomen van PCOS te behandelen. Het wordt ook gebruikt tegen verschillende symptomen die het risico op hart- en vaatziekten en diabetes kunnen verhogen, zoals (7, 8):
- hoge bloedsuikerspiegel
- insulineresistentie
- hoog cholesterolgehalte
- hoge bloeddruk
- obesitas
Het wordt ook af en toe gebruikt om diarree, zweren en brandwonden te behandelen, maar er is weinig wetenschappelijk bewijs beschikbaar dat de werkzaamheid ervan voor deze doeleinden ondersteunt.
Kortom: Berberine is een kruidengeneesmiddel dat afkomstig is van verschillende planten. Het wordt meestal gebruikt voor de behandeling van symptomen die verband houden met het metaboolsyndroom, zoals een hoog cholesterolgehalte en een hoge bloedsuikerspiegel.
Kan mensen met PCOS ten goede komen
Voorlopig onderzoek suggereert dat berberine een effectieve alternatieve of aanvullende therapie kan zijn voor bepaalde fysiologische factoren die van invloed zijn op veel mensen met PCOS.
Kan de insulinegevoeligheid verhogen
Naar schatting tot 75% van de mensen met PCOS is insulineresistent (9). Insuline is een hormoon dat door je alvleesklier wordt geproduceerd en dat helpt om je bloedsuikerspiegel binnen een gezond bereik te houden. Insulineresistentie is een aandoening waarbij je lichaam de insuline die je alvleesklier produceert niet effectief kan gebruiken. Dit kan ertoe leiden dat je steeds hogere insulinespiegels nodig hebt om je bloedsuikerspiegel op peil te houden. Indien onbehandeld, kan insulineresistentie zich uiteindelijk ontwikkelen tot type 2 diabetes. Volgens de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention (CDC) ontwikkelt meer dan 50% van de vrouwen met PCOS ook type 2 diabetes tegen de tijd dat ze 40 jaar worden (10). Hoewel er geen specifieke statistieken over het diabetesrisico beschikbaar zijn voor transgenders met PCOS, is het logisch dat zij ook een verhoogd risico lopen, vooral als zij tekenen van insulineresistentie vertonen. Onderzoek suggereert dat berberine een rol kan spelen bij de behandeling van de insulineresistentie doordat het de productie en de activiteit van bepaalde verbindingen verhoogt, die verantwoordelijk zijn voor de ondersteuning van de koolhydraatstofwisseling en de insulinegevoeligheid (6, 8). Uit een recent overzichtsonderzoek van 5 studies, met meer dan 1.000 vrouwen, bleek dat berberine aanzienlijk effectiever was in het verbeteren van de insulinegevoeligheid en het verlagen van de bloedsuikerspiegel dan een placebo (11). Bovendien waren de effecten van berberine vergelijkbaar met die van het populaire conventionele medicijn metformine.
Kan het gewichtsbeheer ondersteunen
Veel mensen met PCOS hebben een verhoogde neiging om overtollig lichaamsvet op te slaan, vooral rond het middel. Deze eigenschap wordt vermoedelijk veroorzaakt door een combinatie van verhoogde mannelijke hormoonspiegels en insulineresistentie. Voorlopig onderzoek wijst uit dat berberine een gezonde gewichtsbeheersing kan bevorderen vanwege het vermogen om de herverdeling van vetweefsel te stimuleren en de neiging van het lichaam om extra vet op te slaan te verminderen (11). Uit een klein onderzoek onder 89 vrouwen met PCOS bleek dat berberine effectiever was dan metformine in het verminderen van zowel de taille-heupverhouding als de mannelijke hormoonspiegels (12). Hoewel de resultaten veelbelovend zijn, is er meer onderzoek nodig om te bepalen hoe berberine van invloed kan zijn op de gewichtstoename en de vetverdeling in grotere PCOS-populaties.
Kan cholesterolprofielen verbeteren
Mensen met PCOS hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van hartziekten en berberine kan een rol spelen bij het verminderen van bepaalde risicofactoren daartegen (10). Uit een onderzoek in 2020 naar het vermogen van berberine om PCOS te behandelen bleek dat berberine de triglyceriden en (slecht) LDL-cholesterol verlaagde terwijl het (goede) HDL-cholesterol toenam(11). Voorlopig onderzoek wijst ook uit dat berberine kan helpen bij het verminderen van ontstekingen en het verlagen van de bloeddruk (7). Er zijn echter wel meer goed ontworpen studies nodig om beter te begrijpen hoe berberine kan worden gebruikt ter bevordering van de hartgezondheid bij mensen met PCOS.
Kortom: Berberine blijkt te werken tegen veelvoorkomende symptomen die geassocieerd worden met PCOS, waaronder insulineresistentie, obesitas en een hoog cholesterolgehalte.
Dosering
Berberine wordt meestal ingenomen in capsulevorm, maar is ook verkrijgbaar in vloeibare en poedervorm. Door een gebrek aan betrouwbare gegevens is er momenteel geen consensus over de meest geschikte dosering van berberine voor PCOS. Wel bleken verschillende studies veilig gebruik te hebben gemaakt van dagelijkse doses tussen 500-1.500 mg verdeeld in 2-3 porties, liefst ingenomen bij de maaltijd (11, 13). Als je berberine wilt proberen tegen je PCOS-klachten, overleg dan met je zorgverlener. Die kan je adviseren of het voor jou de juiste keuze is en je een passende dosering voorschrijven.
Kortom: Berberine wordt meestal genomen in dagelijkse doses tot 1.500 mg, verdeeld over 3 porties. Overleg met je zorgverlener voordat je berberine uitprobeert om je PCOS-symptomen te helpen beheersen.
Veiligheidsmaatregelen en mogelijke bijwerkingen
Berberine staat vrij goed bekend wat veiligheid betreft, maar is niet risicoloos. De vaakst voorkomende gerapporteerde bijwerkingen zijn misselijkheid, diarree, maagpijn, gasvorming en hoofdpijn. Deze bijwerkingen zijn echter meestal mild en van voorbijgaande aard (11). In bepaalde landen, zoals de Verenigde Staten, zijn kruidensupplementen niet net zo goed gereguleerd als medicijnen. Als extra veiligheidsmaatregel kun je dus het beste kiezen voor hoogwaardige supplementen die door een derde partij (zoals NSF International of US Pharmacopoeia) zijn getest op zuiverheid en potentie. Hoewel berberine vaak wordt ingenomen door vrouwen die proberen zwanger te worden, moet het worden vermeden door vrouwen die zwanger zijn en borstvoeding geven (14, 15). Als je overweegt om berberine – of een ander supplement – te gaan gebruiken, raadpleeg dan je zorgverlener om er zeker van te zijn dat het goed voor je is. Berberine kan in wisselwerking staan met vele medicijnen, waaronder antibiotica, immunosuppressiva en bloedverdunners (16, 17, 18).
Kortom: Berberine is over het algemeen veilig, maar kan wel spijsverteringsklachten veroorzaken, zoals gasvorming, diarree, misselijkheid of buikpijn.
Om te onthouden
Berberine is een verbinding die in verschillende planten voorkomt. Het wordt al eeuwenlang gebruikt in de traditionele Chinese geneeskunde en modern onderzoek suggereert dat het kan helpen bij de behandeling van symptomen die geassocieerd worden met PCOS, waaronder een hoge bloedsuikerspiegel, gewichtstoename en een hoog cholesterolgehalte. Verschillende studies hebben aangetoond dat berberine de insulinegevoeligheid verhoogde en de vetstofwisseling bij mensen met PCOS verbeterde. Berberine wordt over het algemeen als veilig beschouwd en bijwerkingen zijn zeldzaam. Sommige mensen melden echter milde spijsverteringsproblemen, zoals misselijkheid of diarree, na inname van berberine. Als je berberine wilt proberen voor je PCOS-symptomen, raadpleeg dan je zorgverlener om er zeker van te zijn dat het geschikt is voor je (met toestemming vertaald).
