Wat is lecithine? En is het gezond of ongezond?

De nieuwsbrief van twee weken geleden ging over het gevaar van lectines voor onze gezondheid. Veel mensen vroegen mij toen of lectine hetzelfde is als lecithine. Dat is beslist niet zo, lecithine is een totaal andere stof. Lectines zijn zeer ongunstig voor onze gezondheid en lecithine is juist weer zeer gunstig. Wat is er zo gezond aan lecithine? In deze nieuwsbrief ga ik hier uitgebreid op in!

Wat is lecithine precies?
Lecithine is een vetachtige substantie die van nature in plant, mens en dier voorkomt (1). Deze substantie bevat verschillende stoffen zoals omega 3- en 6-vetzuren, fosfolipiden en vitamine E. De kleur van lecithine is lichtgeel. Lecithine wordt in de cellen ingebouwd van mens, dier en plant (2). De reden hiervoor is dat lecithine zowel van water als van vet houdt. Hierdoor wordt lecithine ook wel als emulgator aan sommige voedingsmiddelen toegevoegd. Lecithine heeft dan ook het e-nummer E322. Omdat het vet en water kan binden kunnen we hierdoor bijvoorbeeld mayonaise of chocolade maken. Ook wordt lecithine al tientallen jaren verkocht als supplement, meestal in de vorm van granulaat (kleine korreltjes) of poeder.

Vet in onze voeding is opgebouwd uit drie vetzuren die zijn gekoppeld aan glycerol, iets dat we tezamen een triglyceride noemen. Bij lecithine is één van deze vetzuren vervangen door een fosfolipide. Deze fosfolipiden kunnen in ons lichaam zorgen voor hogere niveaus van fosfatidylserine (PS), fosfatidylcholine (PC) en fosfatidylinositol (PI). Van de fosfolipiden in lecithine bestaat ongeveer 3% uit PS, 30% uit PC en 17% PI (3, 4). Fosfatidylcholine heeft dus de overhand. Ons lichaam kan uit fosfor en vetten met behulp van B-vitamines zelf lecithine aanmaken. Lecithine is rijkelijk te vinden in onze hersenen, zenuwen, hart, nieren en lever. Ook zit het veelvuldig in de kiemlaag van onze huid. Daarnaast is het ook onderdeel van de oppervlakte van onze longblaasjes. De zogenaamde ‘L/S-ratio’ (Lecithine–Sfingomyeline- ratio) wordt dan ook gebruikt om de rijpheid van de longen bij foetussen te beoordelen (5).

Wat doet lecithine?
Fosfolipiden in lecithine staan in de medische literatuur bekend als heilzaam tegen hartziekten, ontstekingen en kanker. Maar is dat ook specifiek voor lecithine onderzocht? Lecithine zelf wordt al lange tijd bestudeerd, er zijn dan ook duizenden studies over te vinden. De meeste studies zijn nog altijd klein van opzet. Veel moet nog worden bevestigd in vervolgstudies, maar er zijn sterkere aanwijzingen voor de volgende effecten:

Kan het LDL-cholesterol laten dalen: een studie liet zien dat slechts één dagelijkse capsule van 500mg de LDL-cholesterolspiegels met 40 – 42% en de totale cholesterolwaarden met 42 – 56% kon laten dalen (6). Lecithine is rijk aan fytosterolen, die de opname van cholesterol uit voeding verlagen (7). Daarbij stimuleert lecithine de aanmaak van het ‘goede’ HDL-cholesterol (8).

Heeft stressverlagende effecten: onderzoekers zagen dat mensen die regelmatig 2 gram lecithine namen minder van het stresshormoon cortisol aanmaakten en minder stress ervaarden (9). De fosfatidylserine zou hiervoor verantwoordelijk zijn. Deze stof staat bekend als bevorderend voor de cognitie (10, 11, 12).

Gunstig voor het brein en geheugen: volgens onderzoek is lecithine in staat om het geheugen te verbeteren en te beschermen tegen neurodegeneratie en Alzheimer (13, 14, 15). Dit onder meer omdat lecithine een rijke bron is van choline en daarmee de neurotransmitter acetylcholine in het brein kan verhogen. Acetylcholine is belangrijk voor een goede concentratie en de werking van het geheugen (16, 17, 18, 19).

Kan Colitis Ulcerosa verminderen: de slijmlaag van de darmwand blijkt voor 70% uit lecithine te bestaan, waardoor suppletie van deze stof ontstekingen aan de dikke darm kan verminderen (20). In combinatie met Boswellia serrata lijkt lecithine ook tegen het prikkelbaredarmsyndroom te kunnen werken (21, 22).

Kan mentale stabiliteit bevorderen: in lecithine zit fosfatidylinositol, dat volgens onderzoeken tegen paniekaanvallen kan werken (23). Een kleine studie onder manische patiënten meldt dat de meesten onder hen zich mentaal beter voelden (24). Een meta-analyse adviseert om lecithine te onderzoeken tegen bipolaire stoornissen (25).

Ondersteuning van de lever: de gangen in de lever waar gal doorheen stroomt kunnen ontstoken raken en beschadigd. Bij muizen zorgde lecithine ervoor dat deze gangen minder beschadigd werden (26). Vooral mensen met een tekort aan choline kunnen risico lopen op leverschade. Verder kan choline in lecithine het absorberen van vetten in de lever verbeteren (27).

Kan ondersteunen bij sport en spierpijn: choline en fosfatidylserine kunnen stress door overmatig sporten tegengaan (28). Door lang te sporten loopt het cholineniveau gemakkelijk terug. Daarbij kan fosfatidylserine het herstel bespoedigen, doordat het onder meer cortisol verlaagt.

Verbetert de opname van vetoplosbare stoffen: fosfatidylcholine in lecithine blijkt te zorgen voor een betere opname van curcumine, Boswellia serrata, silymarine en druivenpitextract (29, 30). Ook de actieve plantentstoffen uit groene thee blijken beter te worden opgenomen dankzij de aanwezigheid van lecithine.

Verder zijn er ook nog wat zwakkere aanwijzingen van de werkzaamheid van lecithine:

Borstontstekingen
De Canadian Breastfeeding Foundation raadt zogende vrouwen met borstontstekingen aan om te beginnen met de suppletie van lecithine (31). Onderzoekers erkennen wel dat dit een veelgebruikt middel is bij deze problematiek, maar er is nog geen sluitend bewijs voor de werkzaamheid (32). Het idee is dat de emulgerende werking van lecithine de viscositeit (stroperigheid) van de melk zou verminderen, waardoor de melk vrij kan stromen en verstopping van de melkgangen wordt voorkomen. Uit een dierstudie blijkt dat te veel lecithine vanwege de rijke aanwezigheid van choline onverstandig is (33). Hierbij maakte de lecithine 2 – 5% uit van het dieet. Dagelijks een klein beetje zal waarschijnlijk niet tot problemen leiden.

Immuunsysteem
Ook melden sommige bronnen dat lecithine het immuunsysteem kan versterken. Of dat zo is, moet nog blijken. De medische literatuur meldt dat lecithine het aantal witte bloedcellen met 92% kan verhogen bij ratten met diabetes (34).

Kan schade door galzouten verminderen
Galzouten worden door de lever geproduceerd en vervolgens opgeslagen in de galblaas. Als het galniveau te hoog oploopt, kunnen lichaamscellen beschadigd raken doordat gal de vetrijke wanden begint te verteren. Lecithine bindt aan gal en kan zo de cellen beschermen (35, 36).

Lecithine en kanker
Vele bronnen melden dat lecithine tegen kanker kan werken. In werkelijkheid gaat het om een studie uit 2011 waarin werd geconcludeerd dat lecithine het risico op borstkanker kan verlagen (37). Dit is tot op heden niet verder onderzocht of bevestigd.

Wat zegt de EFSA?
De Europese voedsel en waren autoriteit EFSA die de claims moet beoordelen, heeft voor lecithine nog geen claims goedgekeurd (38). Wel voor choline. Lecithine bestaat voor 25% uit choline. Volgens de EFSA draagt choline bij aan de homocysteïne- en vetstofwisseling en zorgt het voor onderhoud van een normale leverfunctie.

Natuurlijke bronnen van lecithine
Volgens metingen bevat onze voeding vandaag de dag, vergeleken met het begin van de vorige eeuw, nog maar één derde van de hoeveelheid fosfatidylcholine (39). Rijke vegetarische bronnen van lecithine zijn zuivel (melk, yoghurt en kaas), eieren (vooral eigeel), spruitjes, broccoli, peulvruchten, bloemkool en noten (40, 41, 42). Met name zonnebloempitten zijn rijk aan lecithine (43). Over het algemeen zit er in dierlijke producten meer lecithine, denk hierbij vooral aan vis en lever. Veel mensen nemen lecithine tot zich in de vorm van een supplement, meestal granulaat dat afkomstig is van soja.

Lecithine uit soja
De meeste lecithine komt van soja. Dit type kan werken als een fyto-oestrogeen, iets dat niet voor iedereen wenselijk is (44). Ook kan lecithine uit soja via een chemisch oplosmiddel als hexaan worden gewonnen (45, 46). Dit hexaan kan dan, zij het in zeer kleine hoeveelheden, als residu achterblijven (47). Dit laatste is op te lossen door te kiezen voor biologische lecithine, want in de biologische voedselketen zijn chemische middelen niet toegestaan (48). Sommige mensen zijn allergisch voor soja en kunnen dit type beter niet nuttigen (49, 50). Veel soja is genetisch gemanipuleerd, dus kies bij lecithine van soja altijd voor non-GMO.

96%, 98% en 100% granulaat
Als je lecithine wil gaan kopen en de etiketten leest, dan vermeldt de verpakking altijd een bepaald percentage, meestal is dat 98%. Dat houdt in dat de lecithine is gestandaardiseerd op 98% fosfatiden. Granulaat is vrijwel altijd gemaakt van sojalecithine.

Dosering
In onderzoeken worden meestal doseringen gebruikt van 500mg – 2 gram. Er zijn bij deze dosering gunstige effecten vastgesteld. Granulaat wordt meestal per 6,5 gram (= een dessertlepel) ingenomen. Dit kan gemengd worden met een haverontbijt, granola, (plantaardige) melk of rauwkost.

Alternatieven
Lecithine zit rijkelijk in eidooiers. Daarom vermeldt het recept voor mayonaise ook specifiek eigeel: zo worden het vet (zoals bv. olijfolie) en vocht (azijn, citroensap etc.) tot een egale emulsie gemengd. Als je niet zo dol bent op eigeel of er allergisch voor bent kun je ook kiezen voor lever als bron. Omdat veel mensen, waaronder natuurlijk vegetariërs en veganisten, dat ook niet zien zitten is kiezen voor een supplement een goede optie. Biologische sojagranulaat (non-GMO) is dan een goede keuze, maar sinds kort is er ook de keuze uit lecithine afkomstig van zonnebloempitten. Deze komt meestal in de vorm van een poeder, dus gemakkelijk te mengen met voedsel of dranken!

Help anderen gezonder te worden en deel dit artikel:
Download nu tijdelijk gratis ons E-book Afvallen

Download nu tijdelijk gratis ons E-book Afvallen

Word lid van onze nieuwsbrief en ontvang gratis meer dan 100 wetenschappelijke tips om af te vallen!

Gelukt! Ga naar je inbox om het E-book te bekijken.