De laatste jaren zijn steeds meer mensen bang geworden voor lectines in onze voeding. Sommigen zijn zeer fanatiek en doen er alles aan om ze te vermijden. Hoewel het bestaan van lectines al lange tijd bekend is onder deskundigen, raakt de term nu steeds meer ingeburgerd bij liefhebbers van een optimale gezondheid. Dit is vooral aangezwengeld door de Amerikaanse arts Gundry, die het boek The Plant Paradox schreef. Volgens dit boek kan vrijwel elke klacht spontaan verdwijnen, mits je bereid bent om je dieet naar zijn inzichten aan te passen. Het vermijden van lectines is hierbij het speerpunt. Wat zijn lectines? Zijn ze echt zo schadelijk voor onze gezondheid? Klopt het allemaal wat Dr. Gundry zegt? In dit artikel gaan we hier uitgebreid op in!
Wie is Gundry?
De schrijver van het boek The Plant Paradox is Dr. Steven Gundry. Zijn medische vooropleiding rondde hij cum laude af. Hij studeerde geneeskunde. Hij heeft 40 jaar als arts en chirurg gewerkt en heeft baanbrekende operaties verricht waarbij organen werden getransplanteerd. Gundry heeft meer dan 100 wetenschappelijke publicaties op zijn naam (1). Ook is hij recordhouder van de langst overlevende varken-naar-baviaan-harttransplantatie. Hij heeft duizenden mensen aan de hand van bloedonderzoek geholpen met het optimaliseren van hun dieet. Verder heeft deze man ook nog enkele patenten op zijn naam staan. Heel indrukwekkend allemaal. Om een orgaantransplantatie succesvol te laten verlopen, moet je heel veel kennis hebben over de werking van het immuunsysteem. Zijn boek The Plant Paradox heeft bijna 10.000 5-sterren-reviews op Amazon (2). Dit klinkt allemaal zeer hoopgevend!
Ik kan in deze nieuwsbrief onmogelijk de hele inhoud van het boek uitgebreid beschrijven, daarom heb ik hier een YouTube-filmpje van gemaakt:
Zijn boek in een notendop
Volgens Gundry is de moderne mens zo ziek, doordat het immuunsysteem aangetast is door een verborgen ziekmaker: de lectines. Dit zijn eiwitten die planten produceren om zich te beschermen tegen dieren (en dus ook de mens), insecten en micro-organismen. Deze eiwitten kunnen zich hechten aan suikers in de wanden van cellen, ook in de darmwand, waardoor deze verzwakt wordt. Doordat de darmwand dan verzwakt, kunnen de lectines de bloedbaan binnenkomen. Elk eiwit heeft een toll-like-receptor (TLR), wat een unieke identificatiecode is die door ons immuunsysteem wordt uitgelezen. Ons immuunsysteem, dat lectines als lichaamsvreemd beschouwt, start de aanval omdat deze stoffen niet in de bloedbaan thuishoren. Ondertussen bootsen lectines eiwitten na die elders in het lichaam voorkomen. Hierdoor gaat het lichaam zichzelf aanvallen. Gundry zegt dat we onszelf dus in onze eigen voet schieten, iets dat precies de bedoeling is volgens de logica van de plant. De plant wil namelijk overleven door zijn vijand – de mens – te verzwakken. Daarnaast kan er samen met de lectines ook een stofje genaamd LPS in de bloedbaan komen. LPS, dat normaal alleen op de wand van schadelijke bacteriën zit, zorgt ervoor dat ons immuunsysteem volledig op tilt slaat wanneer het in het bloed terechtkomt. Gundry zegt dat dieren vrij snel doorhebben dat de plant niet aan hen is besteed, maar dat wij mensen dit gevoel niet hebben en de lectinerijke voeding keer op keer blijven eten, met alle gevolgen van dien. Lectines kunnen aanhechten op de plekken van insuline, die dan zijn werk niet meer kan doen. Hierdoor zouden we dik worden en suikerziekte krijgen. Zijn Plant Paradox Programma komt erop neer dat we alleen voeding mogen eten waaraan ons immuunsysteem in de loop van de evolutie gewend is geraakt en dat alle nieuwe voedingsmiddelen vermeden moeten worden:
Niet toegestaan: granen (alle glutenhoudende, maar ook quinoa en haver mogen niet), fruit (alles met zaden, dus ook vruchtgroenten als pompoen, courgette, meloen of komkommer mogen niet), nachtschadegroenten (je weet wel: paprika, aardappel, tomaten, aubergine en zo), zaden (pompoen-, zonnebloem-, chiazaad maar ook cashewnoten), peulvruchten (de absolute koning van de lectinebevattende voedingsmiddelen: dus bonen en ook pinda’s), traditionele zuivel (alles dat onder A1-zuivel valt), vlees en gevogelte afkomstig van graangevoerde dieren. De oliën van soja, mais, pinda’s en zonnebloempitten.
Wel toegestaan: cassave, zoete aardappel, tijgernoten, een aantal zaden (lijnzaad, hennepzaad, sesamzaad, pijnboompitjes) en sommige noten (walnoten, pistachenoten macadamia, pecannoten en paranoten), groene bananen, A2-zuivel (van schapen, geiten of koeienrassen als Guernsey, Jersey), zeedieren (vis, garnalen en schaaldieren), elke dag een avocado en besjes mogen wanneer ze van het seizoen zijn, bladgroenten, crucifere groenten (uit de kruisbloemenfamilie, dat zijn de kolen en ook rucola, radijsjes en waterkers). Meel van kokos, amandel of hazelnoten is ook oké. Donkere chocolade ook. Kruiden zijn ook prima, zolang ze maar niet pittig zijn, zoals chilivlokken. Opvallend vond ik dat op de lijst met toegestane voedingsmiddelen één glas sterkedrank of champagne per dag staat. Een glas rode wijn mag ook, lijkt me een gezondere keuze.
Het 6-weekse Plant Paradox Programma
Het dieet dient minimaal 6 weken te worden opgevolgd, of tot je klachtenvrij bent. Bij sommigen kan dit wel een half jaar duren. Gundry heeft voorafgaande aan deze 6 weken nog een 3-daagse darmdetox, om de slechte bacteriën in de darm te laten afsterven, ten gunste van de goede. Het idee is dat de darmflora zich heelt, waardoor de darmwand weer sterk wordt. Dan kun je weer beginnen met het mondjesmaat introduceren van wat lectines. Of je bepaalde lectines wel of niet kunt hebben, is persoonlijk. Zowel je genen (familiegeschiedenis) alsmede het milieu in de darmen bepalen of je een gevoeligheid hebt voor lectines. Volgens Gundry houden lectines er niet alleen van om zich te hechten aan de darmwand, ze zijn ook dol op de suikers die voorkomen in de gewrichten. Veel gewrichtsproblemen zoals reumatische artritis komen volgens hem in werkelijkheid door lectines. Het is niet voor niets dat men overal op de wereld witte rijst en witmeel eet, omdat lectines vooral voorkomen in het omhulsel van graan. Witbrood is volgens hem daarom gezonder dan bruinbrood. De missie van Gundry is om leven aan je jaren toe te voegen en niet jaren aan je leven. Zijn doel is om ‘jong’ te overlijden op hoge leeftijd.
Snelkookpan
Als het moment is gekomen dat je de touwtjes weer wat mag laten vieren, dan mag je de peulvruchten weer eten, maar alleen als deze uit de snelkookpan komen. De snelkookpan wordt heter dan een normale pan en rekent doeltreffend af met de lectines. Tomaten en pompoenen mogen ook weer, mits je ze schilt en de zaden en pitten eruit zeeft. Gundry geeft aan dat de soep ook weer niet zo heet wordt gegeten als hij wordt opgediend, omdat een beetje lectines het immuunsysteem kunnen prikkelen, waardoor het sterker kan worden.
Wat zegt de wetenschap?
Allereerst zijn veel studies naar lectines erg oud, kleinschalig van opzet, gedaan bij proefdieren of betreft het zelfs een reageerbuisstudie. Toch ontkent de wetenschap het bestaan van lectines niet (3). De medische literatuur meldt dat lectines kunnen voorkomen in bijna al ons voedsel (4). Volgens een studie kunnen ze de darmen aantasten en verhoogd doorlaatbaar maken (5). Er is vastgesteld dat lectines opgenomen kunnen worden in de bloedbaan (6). Het vermoeden bestaat inderdaad dat lectines auto-immuunziektes kunnen aanjagen (7, 8). Andere studies melden dat lectines ontstekingen in het lichaam kunnen aanjagen en kunnen zorgen voor prikkelbare darmen, diabetes, reuma en coeliakie (9). Gluten is namelijk ook een lectine. Naast gluten komen er in tarwe nog andere lectines voor zoals WGA. Een studie vond dat grote hoeveelheden van de lectine WGA in het bloed insuline kunnen blokkeren en dat kleine beetjes juist insuline hielpen om vet op te slaan in de vetcellen (10). WGA blijkt zich ook op de insulinereceptoren in het brein te kunnen hechten (11). Bij wormen blijken lectines de zenuwen te kunnen bereiken en aantasten, wat mogelijk Parkinson kan aanjagen (12). Lectines kunnen volgens onderzoek de nieren aantasten (13).
Lectines tegen kanker?
Een studie meldt dat lectines ook slecht zijn voor tumoren en deze zelfs in een vergevorderd stadium kunnen laten verdwijnen (14, 15, 16, 17). Dat wil niet zeggen dat lectines iedereen kan genezen van kanker, maar wel dat dit iets is om te gaan onderzoeken. Wellicht dat dit in de toekomst mogelijkheden biedt als vervanging voor chemotherapie.
Moet iedereen alle lectines nu vermijden?
Ongeveer 30% van onze voeding bevat lectines die uiteindelijk sterk genoeg zijn om onze spijsvertering te overleven en die in onze bloedsomloop terecht kunnen komen (18). In bijna alle gevallen kun je door voeding goed te koken de lectines uitschakelen. Gundry zegt dat WGA hitteresistent is, wat inderdaad in oude onderzoeken wordt genoemd (19). Vele nieuwe onderzoeken zeggen dat WGA toch wel afbreekt onder invloed van hitte, waardoor het niet in tarweproducten zoals pasta voorkomt (20, 21, 22). Ook het fermenteren van voedsel kan de hoeveelheid lectines met 95% laten afnemen (23), dus dan is zuurdesembrood een goede optie. Er zijn onderzoeken die zeggen dat lectines in nachtschades niet gevoelig zijn voor hitte, maar de onderzochte temperaturen worden nergens vermeld. (24). Enkele onderzoekers melden dat de lectine in pinda’s (PNA, dat staat voor PeaNut Agglutinin) lastig door hitte wordt afgebroken (25). Bij de meeste peulvruchten worden de lectines al na 10 minuten koken afgebroken (26, 27).
Wat vind ik van het boek?
Ik weet al heel lang dat lectines bestaan en ook dat ze bij sommige mensen voor problemen kunnen zorgen. Voor deze groep mensen is het de moeite waard om te kijken of het vermijden van lectines en het herstellen van de darmwand voor vermindering van klachten kan zorgen. Maar het dieet van Gundry is in mijn ogen veel te extreem. Iedereen moet aan zijn dieet, alle ziekten (tot kanker aan toe) zou je volgens hem kunnen genezen of voorkomen. Dit zijn natuurlijk geweldige claims, maar worden ze ondersteund door de wetenschap? Allereerst doet Gundry soms 10 extreme uitspraken en dan onderbouwt hij er slechts eentje. Als ik deze dan check, is het een oude studie die niet echt relevant is. Soms maakt Gundry het wel heel bont. Zo zouden zwangere vrouwen die veel kip eten, jongetjes krijgen die klein zijn geschapen. Als ik de bron check, dan blijkt hij te refereren aan een video op internet. Ik heb vele malen gezien dat er niet of zeer zwak werd onderbouwd. Dat vind ik dan weer erg jammer voor een cum laude afgestudeerde arts met 40 jaar ervaring in de immunologie. Daarbij, als bijvoorbeeld tomaten echt zo ongezond en ontstekingsbevorderend zijn, waarom zijn er dan zoveel studies waaruit blijkt dat tomaten ontstekingen juist kunnen remmen (28, 29)? Hoe zit het met de mensen in de ‘Blue zones’ die gezond oud worden op een dieet dat rijk is aan veel lectines? Ik denk dat Gundry erg kort door de bocht redeneert en de wereld door een gekleurde bril ziet. Het gebrek aan onderbouwing voor zijn claims en met name de slechte kwaliteit ervan doen zijn werk geen goed. Had ik al gezegd dat Gundry ook een eigen supplementenlijn heeft? Voor 80 dollar per maand kun je bij hem een Lectine Shield kopen, waardoor je beschermd bent tegen deze gemene rakkers. Het idee van dit boek is leuk, maar het valt me uiteindelijk wat tegen.
Conclusie
Lectines komen rijkelijk in ons eten voor. Door het voedsel juist te bereiden kun je de lectines zodanig verminderen dat ze geen klachten geven. Toch zullen er mensen zijn die kunnen reageren op overgebleven specifieke lectines. Voor hen kan het van grote waarde zijn om erachter te komen op welke lectines er slecht wordt gereageerd zodat er stappen gezet kunnen worden.
Als je vermoedt dat je te kampen hebt met een gevoeligheid voor lectines, kan het Plant Paradox Programma mogelijk van waarde zijn. Speciaal voor deze groep hebben we dit boek opgenomen in het assortiment. Het boek is overal uitverkocht, maar de uitgever heeft ons beloofd spoedig de nieuwste druk toe te sturen. Het boek is al voor te bestellen bij ons in de webshop.
