Brandnetel (Urtica dioica) is sinds de oudheid een hoofdbestanddeel van de kruidengeneeskunde. Oude Egyptenaren gebruikten brandnetel om artritis en lage rugpijn te behandelen, terwijl Romeinse troepen zichzelf ermee inwreven om warm te blijven (1). De wetenschappelijke naam, Urtica dioica, komt van het Latijnse woord ‘uro’, wat ‘verbranden’ betekent, omdat de bladeren bij contact tijdelijk een branderig gevoel kunnen veroorzaken. De bladeren hebben haarachtige structuren die steken en ook jeuk, roodheid en zwelling veroorzaken (2). Zodra het echter is verwerkt tot een supplement, kan gedroogde, gevriesdroogde of gekookte brandnetel veilig worden geconsumeerd. Studies zien verbanden met een aantal potentiële gezondheidsvoordelen. Hieronder vind je 6 wetenschappelijk onderbouwde voordelen van brandnetel.
1. Bevat veel voedingsstoffen
De bladeren en wortels van de brandnetel bieden een breed scala aan voedingsstoffen, waaronder (1):
- Vitaminen: vitamine A, C en K, evenals verschillende B-vitamines
- Mineralen: calcium, ijzer, magnesium, fosfor, kalium en natrium
- Vetten: linolzuur, linoleenzuur, palmitinezuur, stearinezuur en oliezuur
- Aminozuren: alle essentiële aminozuren
- Polyfenolen: kaempferol, quercetine, cafeïnezuur, coumarines en andere flavonoïden
- Pigmenten: bètacaroteen, luteïne, luteoxanthine en andere carotenoïden
Bovendien werken veel van deze voedingsstoffen als antioxidanten in je lichaam. Antioxidanten zijn moleculen die je cellen helpen beschermen tegen schade door vrije radicalen. Schade veroorzaakt door vrije radicalen houdt verband met veroudering, evenals met kanker en andere schadelijke ziekten (3). Studies tonen aan dat brandnetelextract de antioxidantenniveaus in het bloed kan verhogen (4, 5).
Kortom: Brandnetel biedt een verscheidenheid aan vitamines, mineralen, vetzuren, aminozuren, polyfenolen en pigmenten – waarvan er vele ook werken als antioxidanten in je lichaam.
2. Kan ontstekingen verminderen
Ontsteking is de manier waarop je lichaam zichzelf geneest en infecties bestrijdt. Chronische ontstekingen kunnen echter aanzienlijke schade aanrichten (6). Brandnetel bevat een verscheidenheid aan verbindingen die ontstekingen kunnen verminderen. In dier- en reageerbuisstudies verlaagde brandnetel het niveau van meerdere ontstekingshormonen door de productie ervan te verstoren (7, 8). In studies bij mensen lijkt het aanbrengen van een brandnetelcrème of het consumeren van brandnetelproducten ontstekingsgerelateerde aandoeningen, zoals artritis, te verlichten. In een onderzoek onder 27 personen bijvoorbeeld, verminderde het aanbrengen van een brandnetelcrème op door artritis aangetaste gebieden de pijn aanzienlijk in vergelijking met een placebobehandeling (9). In een andere studie verminderde inname van een supplement met brandnetelextract de artritispijn aanzienlijk. Bovendien merkten de deelnemers dat deze capsules ervoor zorgden dat ze hun dosis ontstekingsremmende pijnstillers konden verlagen (10). Toch is er nog onvoldoende onderzoek voorhanden om brandnetel te kunnen aanbevelen als ontstekingsremmende behandeling. Er is meer onderzoek onder mensen nodig.
Kortom: Brandnetel kan helpen bij het onderdrukken van ontstekingen, wat op zijn beurt kan bijdragen aan ontstekingsaandoeningen, waaronder artritis, maar er is meer onderzoek nodig.
3. Kan symptomen van vergrote prostaat behandelen
Tot 50% van de mannen van 51 jaar en ouder heeft een vergrote prostaat (11). Een vergrote prostaat wordt gewoonlijk goedaardige (benigne) prostaathyperplasie (BPH) genoemd. Wetenschappers weten niet zeker wat BPH veroorzaakt, maar het kan leiden tot aanzienlijk ongemak tijdens het plassen. Interessant is dat een paar onderzoeken suggereren dat brandnetel kan helpen bij de behandeling van BPH. Dieronderzoek laat zien dat deze krachtige plant de omzetting van testosteron in dihydrotestosteron – een krachtigere vorm van testosteron – kan voorkomen (12). Het stopzetten van deze omzetting kan ervoor zorgen dat de prostaat kleiner wordt (13). Onderzoek onder mensen met BPH toont aan dat brandnetelextracten helpen bij het behandelen van plasproblemen op korte en lange termijn – zonder bijwerkingen (14, 15). Het is echter onduidelijk hoe effectief brandnetel is, vergeleken met conventionele behandelingen.
Kortom: Brandnetel kan de prostaat helpen verkleinen en symptomen van een vergrote prostaat bij mannen met BPH behandelen.
4. Kan hooikoorts behandelen
Hooikoorts is een allergie waarbij sprake is van een ontsteking in het neusslijmvlies. Brandnetel wordt gezien als een veelbelovende natuurlijke remedie tegen hooikoorts. Uit reageerbuisonderzoek blijkt dat brandnetelextracten ontstekingen kunnen remmen die seizoensgebonden allergieën kunnen veroorzaken (16). Ze kunnen onder meer histaminereceptoren blokkeren en verhinderen dat de immuuncellen stofjes vrijmaken die allergiesymptomen veroorzaken (16). Uit studies onder mensen blijkt echter dat brandnetel ongeveer even goed of slechts iets beter werkt tegen hooikoorts dan een placebo (17, 18). Hoewel deze plant een veelbelovende natuurlijke remedie kan zijn tegen hooikoortssymptomen, zijn er meer langdurige proeven met mensen nodig.
Kortom: Brandnetel kan de symptomen van hooikoorts verminderen. Toch wijzen sommige onderzoeken uit dat het misschien niet veel effectiever is dan een placebo. Er is meer onderzoek nodig naar de effecten van brandnetel op hooikoorts.
5. Kan de bloeddruk verlagen
Ongeveer een op de drie Amerikaanse volwassenen heeft een hoge bloeddruk (19). Hoge bloeddruk is een ernstig gezondheidsrisico omdat je hierdoor het risico loopt op hartaandoeningen en beroertes, die wereldwijd tot de belangrijkste doodsoorzaken behoren (20). Brandnetel werd traditioneel gebruikt om hoge bloeddruk te behandelen (21). Dier- en reageerbuisstudies illustreren dat het op verschillende manieren kan helpen de bloeddruk te verlagen. Ten eerste kan het de productie van stikstofmonoxide stimuleren, wat als een vaatverwijder werkt. Vaatverwijders ontspannen de spieren van de bloedvaten, waardoor ze wijder worden (21, 22). Bovendien bevat brandnetel verbindingen die kunnen werken als calciumkanaalblokkers, die het hart ontspannen door de kracht van de samentrekkingen te verminderen (21, 23). In dierstudies is aangetoond dat brandnetel de bloeddruk verlaagt terwijl het de antioxiderende afweer van het hart verhoogt (24, 25). De effecten van brandnetel op de bloeddruk bij mensen zijn echter nog onduidelijk. Er zijn aanvullende studies bij mensen nodig voordat aanbevelingen kunnen worden gedaan.
Kortom: Brandnetel kan helpen de bloeddruk te verlagen doordat het de bloedvaten ontspant en de kracht van de samentrekkingen van het hart vermindert. Wel zijn er meer studies bij mensen nodig om deze effecten te bevestigen.
6. Kan de bloedsuikerspiegel helpen beheersen
Zowel studies bij mensen als bij dieren koppelen brandnetel aan lagere bloedsuikerspiegels (26, 27, 28, 29, 30). Deze plant bevat namelijk verbindingen die de effecten van insuline kunnen nabootsen (31). Tijdens een drie maanden durend onderzoek onder 46 mensen, waarbij driemaal daags 500 mg brandnetelextract werd ingenomen, daalde de bloedsuikerspiegel significant in vergelijking met een placebo (30). Ondanks deze veelbelovende bevindingen zijn er nog steeds veel te weinig studies bij mensen naar brandnetel en bloedsuikerspiegel. Meer onderzoek is dus nodig.
Kortom: Hoewel brandnetel kan helpen de bloedsuikerspiegel te verlagen, zijn meer studies bij mensen cruciaal voordat aanbevelingen kunnen worden gedaan.
Andere potentiële voordelen
Brandnetel heeft mogelijk nog meer gunstige gezondheidseffecten, waaronder:
- Vermindert bloeding: Geneesmiddelen die brandnetelextract bevatten, blijken overmatig bloeden te verminderen, vooral na een operatie (32, 33).
- Levergezondheid: De antioxidatieve eigenschappen van brandnetel kunnen je lever beschermen tegen schade door gifstoffen, zware metalen en ontstekingen (34, 35).
- Natuurlijk diureticum: deze plant kan je lichaam helpen overtollig zout en water af te voeren, wat op zijn beurt de bloeddruk tijdelijk kan verlagen. Houd er wel rekening mee dat deze bevindingen afkomstig zijn uit dierstudies (31, 36).
- Genezing van wonden en brandwonden: aanbrengen van brandnetelcrèmes kan de wondgenezing ondersteunen, waaronder brandwonden (37, 38, 39).
Kortom: De andere potentiële gezondheidsvoordelen van brandnetel zijn onder meer minder bloeding, een betere gezondheid van de lever en wondgenezing.
Mogelijke bijwerkingen
De consumptie van gedroogde of gekookte brandnetel is over het algemeen veilig. Er zijn weinig of geen bijwerkingen. Wees echter voorzichtig bij het hanteren van verse brandnetelblaadjes, aangezien de harige stekeltjes je huid kunnen beschadigen. Deze stekels kunnen een reeks stofjes injecteren, zoals (1, 2):
- Acetylcholine
- Histamine
- Serotonine
- Leukotriënen
- Mierenzuur
Deze verbindingen kunnen huiduitslag, bultjes, netelroos en jeuk veroorzaken. In zeldzame gevallen kan iemand een ernstige levensbedreigende allergische reactie krijgen. Deze stofjes nemen echter af naarmate de bladeren worden verwerkt, wat betekent dat je geen irritatie in de mond of maag zou moeten ervaren bij het eten van gedroogde of gekookte brandnetel (1). Zwangere vrouwen moeten inname van brandnetel vermijden, omdat dit samentrekkingen van de baarmoeder kan veroorzaken, wat het risico op een miskraam kan verhogen (40). Raadpleeg een arts voordat je brandnetel gebruikt als je een van de volgende geneesmiddelen gebruikt:
- Bloedverdunners
- Bloeddrukmedicatie
- Diuretica (plaspillen)
- Diabetesmedicatie
- Lithium
Brandnetel kan een wisselwerking hebben met deze medicijnen. Het potentiële vochtafdrijvende effect van de plant kan bijvoorbeeld de impact van diuretica versterken, wat het risico op uitdroging kan verhogen.
Kortom: Gedroogde of gekookte brandnetel is voor de meeste mensen veilig om te eten. Eet echter geen verse bladeren, omdat deze irritatie kunnen veroorzaken.
Bereiding
Brandnetel is makkelijk toe te voegen aan je dagelijkse eetgewoontes. Je kan het in veel natuurvoedingswinkels kopen, maar je kunt het ook zelf kweken. Je kunt gedroogde/gevriesdroogde bladeren, capsules, tincturen en crèmes kopen. Brandnetelzalf wordt vaak gebruikt om de symptomen van artrose te verlichten. De gedroogde bladeren en bloemen kunnen worden geweekt om een heerlijke kruidenthee van te maken, terwijl de bladeren, stengel en wortels kunnen worden gekookt en toegevoegd aan soepen, stoof- en roerbakschotels en smoothies. Vermijd echter het eten van verse bladeren, vanwege de stekels. Momenteel is er geen aanbevolen dosering voor brandnetelproducten. Wel suggereren studies dat de volgende doses het meest effectief zijn voor bepaalde aandoeningen (14, 17):
- Vergrote prostaatklier: 360 mg wortelextract per dag
- Allergieën: 600 mg gevriesdroogde bladeren per dag
Als je een brandnetelsupplement koopt, kun je het beste met een arts overleggen voordat je het probeert en de instructies volgen die daarbij horen.
Kortom: Brandnetel is zeer veelzijdig. Het kan worden gekookt in stoofschotels en soepen, als kruidenthee worden gezet, als zalf worden aangebracht en als supplement worden ingenomen.
Om te onthouden
Brandnetel is een voedzame plant die populair is in de westerse kruidengeneeskunde. Volgens studies zou het onder andere ontstekingen, hooikoortssymptomen, bloeddruk en bloedsuikerspiegels kunnen verminderen. Terwijl verse brandnetel irritatie kan veroorzaken, is gekookte, gedroogde of gevriesdroogde brandnetel over het algemeen veilig om te consumeren. Als hiermee je nieuwsgierigheid is gewekt, probeer dan deze bladgroente eens uit en voeg hem toe aan je dieet (met toestemming vertaald).
