Spaanse overheid weet niet wat ze moet met zelfdoding onder jongeren

• Rop Zoutberg

  correspondent Spanje

Juana maakte drie jaar geleden een eind aan haar leven. Daar ging een reeks zelfmoordpogingen aan vooraf. "Sindsdien is voor mij de tijd bevroren", zegt haar zus Alicia. Zelfdoding is onder Spaanse jongeren de meest voorkomende niet-natuurlijke doodsoorzaak geworden.

Het betekent dat Spaanse jongeren nu vaker door suïcide sterven dan door verkeersongelukken. In het land worden per dag elf gevallen van zelfdoding gemeld, al zijn dat niet alleen jongeren. Het aantal zelfdodingen (bijna 8 op 100.000 inwoners) is ook zeker niet het hoogste in Europa (Spanje staat op plek 12). Maar een aanpak door de overheid is er niet - het grootste kritiekpunt van nabestaanden.

Alicia Arévalo (26) heeft geen verklaring waarom er zo weinig gebeurt. "Het lijkt in Spanje of we leven van fiestas, van feesten. Maar als het over gevoelens gaat, dan houdt het op. De slechte dingen die je overkomen houd je voor jezelf, diep van binnen."

Drie jaar geleden verloor ze dus haar zusje Juana, die op 19-jarige leeftijd een eind aan haar leven maakte. "Je blijft alleen, op drift achter", vertelt Alicia. "Alsof je ergens op de oceaan dobbert. Zonder enig idee waar je naartoe kunt."

Ze praat op de trappen voor de kathedraal van Palma de Mallorca over een gebroken jeugd. Alicia en Juana groeiden op in een kindertehuis, nadat haar ouders afstand van hun twee dochters hadden gedaan. "Juana was depressief, had geen hoop meer. Geen kracht om door te gaan. Nu ze er niet meer is voel ik me wees en weduwe tegelijk."

Het verhaal van Alicia:

In 2020 beëindigden 300 jongeren tussen 15 en 29 jaar hun leven. "Ze zeggen dat in het noorden van Europa de cijfers veel hoger zijn." Maar daar tellen ze beter, vermoedt Alicia. "In die landen bestaat een aanpak om zelfmoorden te voorkomen. Veel auto-ongevallen gaan in Spanje als ongeluk de boeken in. Maar in werkelijkheid zijn het zelfmoorden."

Ter vergelijking: in 2020 maakten in Nederland 1825 mensen een eind aan hun leven. Dat zijn gemiddeld vijf gevallen per dag, een getal dat de afgelopen jaren stabiel is, stelt het CBS. Per 100.000 inwoners sterven jaarlijks tien Nederlanders door suicide.

Maar een verschil is wel dat in Spanje hulpgroepen of specifieke zorg eigenlijk alleen in sommige deelstaten bestaan. Het aantal psychiaters is de helft in vergelijking met Nederland en gerichte hulp voor adolescenten bestaat niet. Eerder dit jaar trokken nabestaanden door Madrid om te protesteren tegen de gebrekkige zorg door de overheid.

Misschien komt het door het taboe op de dood, zegt Silvia Melero (45). Ze begon, wegens gebrek aan hulp, zelf een website na de zelfmoord van een familielid. Het taboe heeft volgens Melero te maken met onderwijs, cultuur en met de katholieke traditie van haar land. "Rouw is er dan wel, maar die is gitzwart. Dood in Spanje is vooral een boetedoening."

De regering kijkt de andere kant op als het om suicides gaat, meent Melero. "Het bestaat niet voor ze. Maar de realiteit is er wel degelijk. Sommige jongeren krijgen geen grip op hun leven. Al jaren wordt ervoor gepleit om iets te doen aan preventie. De angst voor het probleem moet verdwijnen."

Toeristen schieten voorbij over de trappen van de kathedraal. Ze is drie jaar verder, maar dat is niets, zegt Alicia Arévalo. Ze komt niet uit het dal waarin ze na de dood van haar zus is terechtgekomen en probeerde zelf een aantal keren haar leven te bëeindigen. Ze is actrice en maakte uiteindelijk een theatervoorstelling over haar zus. Dat hielp een beetje.

Ze aarzelt over haar plannen voor de komende tijd. "Ik moet vooral zorgen dat ik in leven blijf. Daar vecht ik iedere dag voor."