Van alle kanten kreeg ik een afbeelding toegestuurd waarop de ‘Optimale voeding bij COVID-19 opname’ is te zien volgens de afdeling diëtetiek van Maastricht UMC+. Het betreft hier ook nog eens versie twee, dus alle kinderziektes zijn er inmiddels uit. Mijn mond viel open van verbazing, want kennelijk behoren cola, M&M’s en Snickers tot de optimale voeding voor mensen die worden opgenomen met Covid.
Toen ik de afbeelding kreeg doorgestuurd, kon ik de verontwaardiging goed begrijpen. Op de afbeelding wordt namelijk voedsel aangeraden dat in de categorie junkfood valt:
Zoals je kunt zien vinden de diëtisten van het ziekenhuis een suikerrijk toetje tijdens zowel het ontbijt als de lunch een aanrader. Bij de warme maaltijd moet beslist het toetje niet worden vergeten, waarbij een felroze bouwsteentje wordt aangeprezen. De bouwsteentjes bevatten voornamelijk suiker, aangevuld met meer dan tien E-nummers en vele geraffineerde vetten. Bij de tussendoortjes komen de bouwsteentjes weer terug, maar dit kan eventueel worden afgewisseld met een BiFi-worstje, Snickers, Liga of een zak M&M’s. Als je dorst hebt, volstaan onder meer Chocomel of Fristi. Alleen in het geval van smaak- of reukverlies wordt er Coca-Cola geadviseerd.
Reactie van het ziekenhuis
Het is ook de diëtisten van het Maastricht UMC+ niet ontgaan dat er op sociale media veel ophef was ontstaan over deze adviezen, want ze geven in een reactie aan te zijn overspoeld met verontwaardigde berichten. Zij zeggen dat het onbegrip overbodig is en dat ze zich bewust zijn van het feit dat er producten worden aanraden die bekend staan als ongezond. Zij geven aan dat het een tijdelijke fase betreft, waarbij de afweging wordt gemaakt dat overmatig afvallen kan leiden tot spiermassaverlies. Daarom heiligt het doel de middelen – en een extra reden voor dit advies is dat zij menen dat het aansluit bij de wens van de patiënt, omdat het hun ‘geliefde’ voeding betreft, die bovendien ook nog makkelijk herkenbaar is. De diëtist die het verweer heeft geschreven gaf aan dat dit advies ondanks de kritiek hetzelfde blijft, maar dat ze de poster gaan wijzigen, zodat de context duidelijker wordt.
Reactie aHealthylife op de reactie MUMC+
Ondergewicht is inderdaad een bedreiging voor herstel en overleving bij ziekte, maar om sterk geraffineerde voedingsmiddelen in eerste instantie zo prominent naar voren te schuiven als algemeen advies bij Covid-19 is zeer stuitend. Allereerst is bekend dat patiënten met overgewicht een grotere kans hebben op het krijgen van ernstige Covid (1, 2). Ook is bekend dat ultra-bewerkt voedsel kan leiden tot overgewicht (3, 4, 5). Met andere woorden: er wordt nu voedsel aan Covid-patiënten aangeraden, die er mogelijk juist aan heeft bijgedragen dat ze in het ziekenhuis zijn beland!
Door de pandemie en de lockdowns zijn veel mensen ongezonder gaan eten, waardoor er meer geraffineerd voedsel wordt genuttigd (6). Dit kan volgens sommige onderzoekers weer leiden tot een grotere kans op ernstige en dodelijke Covid-19 (7). Geraffineerde voeding kan volgens vele onderzoekers ontstekingen aanjagen (8, 9, 10, 11). Als je dan bedenkt dat Covid-19 een overreactie van het immuunsysteem is, waarbij ontstekingen juist onderdeel zijn van het probleem (12, 13, 14, 15), werkt het aanraden van ontstekingsbevorderende voeding waarschijnlijk averechts. Sommige studies wijzen juist op het belang van ontstekingsremmende maatregelen tegen de zogenaamde ‘cytokinestorm’ die bij Covid-19 komt kijken (16, 17, 18). Door middel van de juiste voeding kunnen deze ontstekingsprocessen worden bijgestuurd, waardoor het verloop en de afloop van de ziekte mogelijk kunnen verbeteren (19, 20, 21).
Een onderzoek met onder meer Nederlandse data toont aan dat gezonde voeding Covid-patiënten kan ondersteunen bij het herstel (22). De onderzoekers raden aan om groente, fruit, noten en vis te eten. Een andere studie die de data van 170 landen bekeek, constateert juist dat suikerrijk voedsel een aanjager kan zijn van ernstige Covid-19 (23).
Enkele aanwijzingen uit de medische literatuur
Er zijn in de medische literatuur geen peer-reviewed (collegiaal getoetste), dubbelblind geteste voedingsadviezen bij Covid-19 te vinden, maar er zijn inmiddels wel vele aanwijzingen bekend. Kies bijvoorbeeld zoveel mogelijk voor langzame koolhydraten, want snelle varianten kunnen voor een toename van ontstekingsstoffen in het bloed zorgen (24, 25). Niet-geraffineerde voeding in de vorm van smoothies en sappen van groenten en/of fruit, leveren snelle en makkelijke calorieën die het lichaam voorzien van fytochemicaliën (plantenstoffen) die ontstekingen kunnen remmen (26, 27, 28, 29). Groene thee met honing bevat ontstekingsremmende stoffen zoals EGCG en levert daarnaast ook energie (30, 31). Aan het avondeten kunnen ontstekingsremmende kruiden worden toegevoegd (32, 33). Minder omega 6 en meer omega 3 in de vorm van vette vis, lijnzaad, chiazaad of walnoten kunnen ontstekingen remmen (34, 35, 36, 37, 38).
In eerste instantie zouden de diëtisten gezonde energierijke voeding kunnen aanbieden. Dat het een standaardprotocol is om junkfood aan te bieden, getuigt van weinig creativiteit. Als een patiënt gezonde voeding weigert, kan er altijd nog worden overgeschakeld op de minder gezonde snacks. Een slimme tussenoplossing zou het ontwikkelen van gezondere alternatieven voor ondervoede patiënten kunnen zijn. Een Snickers bevat extreem veel suiker en ongezonde vetten (39), terwijl deze gemakkelijk gezonder is te maken door een reep samen te stellen op basis van pinda’s, cacao en dadels. Dadels bevatten naast veel energie ook gunstige vezels en antioxidanten (40). Vezels kunnen ervoor zorgen dat het microbioom in de darm aansterkt en het immuunsysteem kalmeert (41). Ook kunnen de darmbacteriën uit vezels korteketenvetzuren (SCFA, Short Chain Fatty Acids) zoals butyraat maken, die ontstekingsremmend kunnen werken (42). Onderzoekers spreken van een darm-long-as en stellen dat deze SCFA’s ontstekingen in de longen kunnen kalmeren (43, 44). Het eten van vezels kan zorgen voor een afname van ontstekingsbevorderende cytokines (45, 46).
Voldoende eiwitten zijn van belang om spierherstel te bevorderen en als brandstof te dienen voor het immuunsysteem. Het standaardadvies van 0,8 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht per dag blijkt zowel tijdens als na een ernstig ziekbed niet voldoende (47). Het advies is om dit op te voeren naar 1 – 1,5 gram (48). Eiwitten met een hoge biologische waarde zoals eieren, mager vlees, vis en zuivel bevatten alle essentiële aminozuren. Nu steeds meer mensen voor plantaardige voeding kiezen, kunnen als bron van eiwit quinoa, tempé, hennepzaad en pinda’s worden geadviseerd. De combinatie rijst en bonen voorziet plantaardige eters ook van alle essentiële aminozuren. Belangrijk is om voldoende van de aminozuren arginine en glutamine te eten, omdat deze in staat zijn om het immuunsysteem te moduleren (49).
Mijn advies
Hoewel de diëtisten van het MUMC+ zeker hun redenen hebben om ondervoede patiënten gemakkelijke calorierijke junkfood te adviseren, is het tegelijkertijd een gemiste kans. Er zijn ook opties te bedenken waarbij onbewerkte calorierijke voeding wordt aangeboden, die van nature micronutriënten en fytochemicaliën bevat die volgens onderzoek mogelijk het herstel kunnen ondersteunen. De titel “Optimale voeding bij Covid-19” is bijzonder ongelukkig gekozen en zou op z’n minst vervangen moeten worden door zoiets als “Calorierijke voeding bij ernstige ondervoeding door Covid-19”. De diëtisten gaan ervan uit dat alle patiënten zitten te wachten op snacks uit de categorie junkfood, maar gaan voorbij aan de groep patiënten die de voorkeur geeft aan gezondere opties. Mijn advies is om bij herstel van Covid in eerste instantie gezonde opties aan te dragen en pas bij weigering de minder gezonde opties achter de hand te hebben.
UPDATE: Inmiddels heeft een ex-IC patiënt van het MUMC+ contact met ons opgenomen en bevestigd dat de betreffende voeding in dit ziekenhuis inderdaad zeer slecht is. Als aanvulling op het bovenstaande advies: ‘er moest hemel en aarde worden bewogen om yoghurt zonder suiker te krijgen’. De 40-jarige COVID-19 patiënt had een normaal gewicht en er was geen sprake van onderliggende klachten.
