Cellulose is een vezel die als onderdeel van de celwanden van een plant voorkomt in fruit, groenten en ander plantaardig voedsel. Het wordt gevonden in boomschors en de bladeren van een plant. Als je plantaardig voedsel eet, krijg je cellulose binnen. Maar je weet misschien niet dat cellulosevezels ook uit planten worden gehaald om te worden gebruikt als additief in veel andere voedingsmiddelen en ook als supplement worden verkocht (1). Dit artikel geeft een overzicht van cellulose, waar het vaak wordt aangetroffen en of het al dan niet veilig is om te consumeren.
Wat is cellulose?
Cellulose bestaat uit een reeks suikermoleculen die in een lange keten met elkaar verbonden zijn. Aangezien het een vezel is die deel uitmaakt van de celwanden van planten, komt het voor in alle plantaardige voeding. Wanneer je voedsel eet dat cellulose bevat, blijft de cellulose intact terwijl het door je dunne darm gaat. Mensen hebben niet de enzymen die nodig zijn om cellulose af te breken (1). Cellulose is ook een onoplosbare vezel; het lost niet op in water. Onoplosbare vezels kunnen bijdragen aan de voortstuwing van voedsel door het spijsverteringsstelsel en een regelmatige stoelgang bevorderen (2). Naast hun rol in een gezonde spijsvertering kunnen voedingsvezels zoals cellulose de gezondheid ook op andere manieren bevorderen. Studies suggereren dat een hoge inname van voedingsvezels kan zorgen voor afname van het risico op verschillende ziekten, waaronder maagkanker en hartziekten (3). Naast de natuurlijke cellulose, bestaat er ook een synthetische variant: hydroxypropylmethylcellulose (HPMC). Dit is een synthetisch polymeer dat wordt gemaakt door chemische modificatie van cellulose. In dit artikel beperken we ons tot de natuurlijke variant.
Kortom: Cellulose is een onverteerbare, onoplosbare vezel die voorkomt in fruit, groenten en andere planten.
Bronnen van cellulose
Fruit, groenten, peulvruchten, volle granen, noten, zaden en andere plantaardige voedingsmiddelen bevatten variërende hoeveelheden cellulose. Ook psylliumvezels bevatten een aanzienlijke hoeveelheid cellulose. De schil van plantaardig voedsel bevat meestal meer cellulose dan het vruchtvlees. Met name selderij bevat veel cellulose. Als je ooit draderige stukjes selderij tussen je tanden hebt gekregen, dan heb je cellulose in actie gevoeld (4). Cellulose is ook een veelgebruikt levensmiddelenadditief. Wanneer het op deze manier wordt gebruikt, is het afkomstig van hout of afval van de productie van plantaardig voedsel, zoals haverschillen of pinda- en amandelschillen (1). Andere namen voor aan levensmiddelen toegevoegde cellulose zijn onder meer:
- cellulosegom
- microkristallijne cellulose
- natriumcarboxymethylcellulose
Cellulose kan worden toegevoegd aan geraspte kaas of gedroogde kruidenmengsels om klonteren te voorkomen. Het wordt ook aangetroffen in sommige soorten ijs en diepvriesyoghurt, vooral in vetarme soorten, om het product dikker te maken of beter te laten mengen, en om meer dikte te krijgen bij de afwezigheid van vet (1). Broodproducten kunnen worden verrijkt met cellulose om hun vezelgehalte te verhogen. Bovendien kan cellulose meer substantie toevoegen aan dieetvoeding of voeding met weinig calorieën, zoals maaltijdvervangende shakes, om ze vullend te maken zonder het totale aantal calorieën te verhogen (1). Voedingsvezels worden overigens sowieso aan veel voedingsproducten toegevoegd, zelfs aan yoghurt en gemalen vleeswaren. Als je wilt weten of de producten die je koopt cellulose of een andere toegevoegde vezel bevatten, kijk dan op de ingrediëntenlijst. Ten slotte is cellulose verkrijgbaar in supplementvorm. Cellulosesupplementen bevatten vaak een gemodificeerde versie van cellulose die een gelei vormt in het spijsverteringskanaal. De makers van deze supplementen beweren dat zij je een vol gevoel kunnen geven, de calorie-inname kunnen helpen verlagen en gewichtsverlies bevorderen (2, 5). Het is echter onduidelijk of deze claims waargemaakt kunnen worden. Uit een door de fabrikant gefinancierd onderzoek naar de effecten van het cellulosesupplement Plenity op gewichtsverlies bleek dat mensen die het supplement innamen na 24 weken meer waren afgevallen dan degenen die een placebo innamen. Toch zijn er meer langetermijnstudies nodig (5).
Kortom: Cellulose komt voor in alle plantaardige voedingsmiddelen en in supplementvorm. Het is een veelgebruikt additief en zit onder meer in ijs, geraspte kaas en dieetvoeding.
Veiligheid van cellulose
Het eten van cellulose – vooral uit hele vruchten en groenten, granen, bonen en andere plantaardige voedingsmiddelen – wordt over het algemeen als veilig beschouwd. Eventuele nadelen van cellulose zijn gerelateerd aan bijwerkingen van overconsumptie van vezels. Als je te veel cellulose of vezels in het algemeen eet, of cellulose-supplementen neemt, kunt je last krijgen van:
- opgeblazen gevoel
- maagklachten
- gasvorming
- constipatie
- diarree
De huidige aanbeveling in voedingsrichtlijnen is dat volwassenen ten minste 25 gram vezels per dag uit voedingsmiddelen dienen te halen, maar afhankelijk van leeftijd, geslacht en persoonlijke behoeften kan meer of minder nodig zijn (6). Als je vezelrijk eet of je vezelinname verhoogt, moet je veel water drinken om vervelende bijwerkingen te voorkomen. Lichaamsbeweging kan ook helpen. Mensen die een vezelarm dieet moeten volgen, moeten de inname van cellulose beperken. Mensen met een gezondheidsprobleem dat de spijsvertering beïnvloedt, zoals inflammatoire darmziekten (IBD), moeten ook op cellulose in levensmiddelen letten. Cellulose als levensmiddelenadditief wordt door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) algemeen erkend als veilig en ook de Europese EFSA ziet het als een veilig additief. De hoeveelheden cellulose die momenteel in levensmiddelen worden gebruikt, worden niet als gevaarlijk beschouwd voor de mens (7). Onthoud echter dat vezels uit volledig plantaardig voedsel meestal beter zijn dan die uit additieven of supplementen. Deze voedingsmiddelen leveren naast vezels nog vele andere heilzame voedingsstoffen en verbindingen. Voordat je cellulosesupplementen aan je dieet toevoegt, kunt je het beste eerst met een arts overleggen.
Kortom: De consumptie van cellulose uit voedingsmiddelen, supplementen of additieven is voor de meeste mensen waarschijnlijk veilig. Als je er echter te veel van binnenkrijgt, kan dat leiden tot bijwerkingen die optreden bij overconsumptie van vezels, zoals winderigheid, een opgeblazen gevoel en maagpijn.
Om te onthouden
Cellulose is een soort vezel die voorkomt in de celwanden van planten. Wanneer je plantaardig voedsel eet, eet je cellulose. Veel andere voedingsmiddelen, variërend van geraspte kaas tot dieet- of caloriearme voeding, bevatten toegevoegde cellulose om bepaalde eigenschappen te verbeteren. Cellulose bestaat ook in supplementvorm. Het is over het algemeen veilig om cellulose te consumeren. Maar als je te veel cellulose of vezels eet, kun je last krijgen van ongemakkelijke bijwerkingen zoals winderigheid en een opgeblazen gevoel (met toestemming vertaald).
