Als het om koffie gaat hebben de meeste mensen een voorkeur voor een bepaalde soort. Voor sommigen is het ijskoffie, voor anderen is het een hete espresso. Velen hebben een voorkeur voor een lichte of juist liever een donkere branding. Je hebt vast wel eens mensen horen praten over de verschillen tussen licht en donker gebrande koffie, en misschien heb je zelf al een favoriete branding. Toch vraag je je misschien af wat de verschillen tussen de twee zijn. In dit artikel worden licht- en donkergebrande koffie vergeleken door de verschillen in cafeïnegehalte, gezondheidsvoordelen, smaakprofielen, en meer te belichten.
Grondbeginselen van koffiebranden
Voordat ze worden gebrand, zijn koffiebonen groene vruchtzaden van de Coffea-plant, die qua kleur of smaak weinig lijken op de drank die we allemaal kennen en lekker vinden. Door deze groene koffiebonen te branden treden een aantal chemische en fysische veranderingen op in de bonen die uiteindelijk leiden tot de typische kleur, aroma en smaak van de koffie (1). Koffiebonen worden gewoonlijk gebrand in grote roterende vaten, waarin ze 5-15 minuten worden verhit alvorens te worden afgekoeld en verpakt. Het lijkt een eenvoudig proces, maar zelfs kleine veranderingen in de tijd en de temperatuur waarop de bonen worden gebrand, kunnen verschillen in het eindproduct tot gevolg hebben. Lichte brandingen worden gewoonlijk ongeveer 10 minuten of minder geroosterd tussen 177°C – 204°C (2). Donkere brandingen wordt gedurende minder dan 15 minuten boven de 204°C verhit. Medium brandingen zitten daar tussenin (2). Kortom, hoe lichter de branding, hoe lager de temperatuur waarbij de bonen worden gebrand – en hoe korter de tijd die ze in de brander zitten. Het verhitten van koffiebonen verwijdert vocht, zodat donker gebrande bonen meestal licht en gezwollen zijn, terwijl licht gebrande bonen compact en vochtig zijn. Door het branden komen ook de natuurlijke oliën in de bonen naar het oppervlak, waardoor donker gebrande koffiebonen vaak glanzen.
Kortom: Donker gebrande koffiebonen worden verhit tot een hogere temperatuur gedurende een langere tijd dan licht gebrande koffiebonen. Deze verschillen in branding zorgen voor verschillen in kleur, dichtheid en vochtgehalte van de bonen.
Welke soort bevat meer cafeïne?
Velen van ons grijpen ‘s ochtends meteen naar een kop koffie, of als we snel een energieboost nodig hebben. Dat komt omdat de cafeïne in koffie de hersenactiviteit stimuleert en neurotransmitters vrijmaakt die ervoor zorgen dat je je alerter en wakkerder voelt. Je kunt je dus afvragen of er verschil is tussen lichte en donkere branding als het gaat om het cafeïnegehalte. Er bestaan misvattingen over welke branding meer cafeïne bevat. Sommige mensen gaan ervan uit dat hoe donkerder de boon, hoe hoger het cafeïnegehalte. Anderen hebben gehoord dat door roosteren de cafeïne wordt verbrand, wat betekent dat licht geroosterde bonen in feite meer cafeïne bevatten. Donkere brandingen bevatten echter meestal iets minder cafeïne na het brandingsproces. Zowel recente als oudere studies suggereren echter dat het verschil te verwaarlozen is. Zolang de koffie wordt gemeten naar gewicht en niet naar volume, is het cafeïnegehalte tussen de twee brandingen zeer vergelijkbaar (3, 4, 5, 6). Omdat donker gebrande bonen lucht bevatten en uitzetten als ze worden verhit, is het meten van koffie naar gewicht nauwkeuriger dan het meten naar volume, zoals in theelepels of eetlepels. Uit een studie bleek bijvoorbeeld dat een monster van licht gebrande koffie ongeveer 60 mg cafeïne bevatte, terwijl dezelfde hoeveelheid donker gebrande koffie 51 mg cafeïne bevatte – hoewel dit verschil gemakkelijk kan variëren tussen partijen bonen (2). Gemiddeld bevat 1 kop (237 ml) koffie ongeveer 100 mg cafeïne. Het soort branding, het soort bonen, en zelfs de manier waarop het gezet wordt kan die hoeveelheid veranderen, hoewel waarschijnlijk niet veel (7, 8, 9).
Kortom: Studies hebben uitgewezen dat donker gebrande koffiebonen iets minder cafeïne bevatten dan licht gebrande koffiebonen. Dat geldt echter vooral als op basis van volume wordt gemeten. Wanneer de twee brandingen worden vergeleken op basis van gewicht, is het verschil te verwaarlozen.
Hoe de smaak verschilt
Naast de cafeïne is de andere reden waarom mensen zich aangetrokken voelen tot een licht of donker gebrande koffie meestal de smaak. In vergelijking met donker gebrande bonen hebben licht gebrande bonen doorgaans een delicater maar complexer smaakprofiel. Omdat sommige van de oorspronkelijke aroma’s van de bonen tijdens het brandproces verloren gaan of veranderen, hebben donker gebrande bonen meestal diepe maar eenvoudige aroma’s (10). Licht gebrande koffie heeft ook de neiging een dunner mondgevoel te hebben dan donker gebrande koffie. De natuurlijke oliën in donker gebrande koffiebonen verhogen de viscositeit van het eindproduct, waardoor het dikker aanvoelt in de mond. Licht gebrande koffie wordt vaak omschreven als:
- helder
- fris
- zuur
- fruitig
- bloemig
- kruidig
Donker gebrande koffie wordt vaak omschreven als:
- stevig
- robuust
- rokerig
- chocolade-achtig
- geroosterd
- nootachtig
Sommige mensen omschrijven donker gebrande koffie als bitterder dan licht gebrande koffie, hoewel de bitterheid van koffie ook door vele andere factoren kan worden veroorzaakt – van de brouwtijd en de verhouding koffie/water tot de temperatuur van het gebruikte water en de maalgraad van de bonen (11). Bovendien kunnen de plaats waar de koffiebonen worden geteeld, de soort Coffea-plant waarvan ze afkomstig zijn en de bewerkingstechnieken voor de bonen allemaal van invloed zijn op de smaak van een kopje koffie (12). Voor de beste smaak worden lichte brandingen vaak aanbevolen voor filterkoffie, terwijl donkere brandingen zeer geschikt zijn voor espresso of dranken waarbij melk en room worden gebruikt. je kunt proberen verschillende brandingen te gebruiken bij het maken van verschillende koffiedranken om nieuwe favorieten te ontdekken.
Kortom: Licht gebrande koffie heeft een complex smaakprofiel dat kan worden gekarakteriseerd als helder en zurig. Donker gebrande koffie heeft een eenvoudiger smaakprofiel, maar wordt meestal omschreven als krachtig en robuust.
Welke is het gezondst?
Onderzoek heeft een verband gelegd tussen matig koffiegebruik – ongeveer 3 kopjes (ongeveer 710 ml) per dag of minder – en bescherming tegen de ziekte van Alzheimer, en met verminderde ontsteking en betere resultaten voor mensen met diabetes type 2 (13, 14, 15, 16). Toch waren veel van deze onderzoeken gebaseerd op observationele resultaten, die soms tegenstrijdige resultaten opleveren. Daarom zijn er meer gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken bij mensen nodig om de gezondheidsvoordelen van koffie vast te stellen (17, 18, 19, 20). Vergeet niet dat veel van de gezondheidsvoordelen van koffie afhangen van de hoeveelheid room en suiker die aan de drank wordt toegevoegd. Niettemin wordt algemeen aanvaard dat koffie bioactieve voedingsstoffen bevat, zoals chlorogeenzuurpolyfenolen, die kunnen helpen bij gewichtsverlies (21, 22, 23). Oudere studies suggereren dat koffie ook melanoïdinen bevat, die een reeks voordelen kunnen hebben, waaronder verminderde ontsteking en antioxiderende eigenschappen (24). Hoewel zowel licht als donker gebrande koffie antioxidanten en polyfenolen bevat, is het mogelijk dat licht gebrande koffie meer van deze voedingsstoffen bevat, omdat bij donker gebrande koffie tijdens het brandproces iets meer plantenstoffen verloren gaan (2, 8, 25, 26). Anderzijds is uit enkele studies gebleken dat donker gebrande koffie minder acrylamide bevat – een chemische stof die zich soms vormt in voedsel dat tot hoge temperaturen is verhit. Acrylamide is in verband gebracht met een verhoogd risico op kanker (3, 25, 27, 28).
Kortom: Licht en donker gebrande koffie hebben elk hun eigen voor- en nadelen. Lichte brandingen bevatten meer gezonde antioxidanten en polyfenolen, maar mogelijk ook meer schadelijke chemische stoffen, acrylamide genaamd.
Om te onthouden
De verschillen tussen licht en donker gebrande koffie zijn het gevolg van de tijdsduur waarin de bonen zijn gebrand en de temperaturen waarop ze zijn gebrand. Lichtgebrande koffiebonen worden gedurende kortere tijd op een lagere temperatuur verhit dan donkergebrande bonen. Hoewel er enkele kleine verschillen zijn tussen de twee, bevatten beide soorten bonen veel cafeïne, gezonde voedingsstoffen en heerlijke smaken. Of je licht- of donkergebrande koffie moet drinken, is een kwestie van persoonlijke voorkeur (met toestemming vertaald).
