Nederlander stookt weer massaal op hout door hoge gasprijzen, met alle gevolgen voor de luchtkwaliteit
De hoge gasprijzen hebben veel Nederlanders verleid een houtkachel te kopen. De verkoop van zowel haardhout als kachels ging afgelopen najaar door het dak. Doordat houtkachels veel vervuilender zijn dan een cv, dreigt Nederland de strengere Europese normen voor fijnstof niet te halen, waarschuwt onderzoeksorganisatie TNO.
Hoewel de uitstoot van fijnstof door houtkachels sinds 1990 bijna is gehalveerd, is de daling veel minder groot dan die van de industrie en het verkeer. Hierdoor is het aandeel van kachels en open haarden in de totale luchtvervuiling groter geworden.
Bijna een kwart van alle fijnstof in Nederland komt uit de schoorsteen bij mensen thuis, blijkt uit cijfers van het RIVM; bijna vier keer zo veel als uit de uitlaat van onder meer auto’s en vrachtwagens komt. Houtstook is nu de grootste bron.
Over de auteur
Bard van de Weijer is economieredacteur voor de Volkskrant en sinds 2021 specialist op het gebied van de energietransitie. Hij richt zich op de vraagstukken waar consumenten, bedrijven en overheden voor staan.
Houtkachels staan bovendien vaak in woonwijken, waardoor vervuiling ontstaat op plaatsen waar veel mensen wonen. Omdat fijnstof tot ernstige gezondheidsschade kan leiden, moet de uitstoot omlaag. De Europese Commissie heeft vorig jaar een voorstel gedaan voor strengere luchtkwaliteitsnormen voor 2030. Maar volgens het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is nog niet duidelijk hoe streng die norm wordt.
De trend is ongunstig, erkennen alle partijen: door de energiecrisis is de verkoop van haarden en kachels vorig jaar met 45 procent gestegen. Volgens de Stichting Nederlandse Haarden- en Kachelbranche (NHK) is de verkoop gestegen van 22 duizend in 2021 naar 32 duizend vorig jaar. Hoewel de cijfers over het eerste kwartaal van 2023 nog niet bekend zijn, ziet de sector dat de trend zich lijkt voort te zetten.
Hout verstoken
Ook wordt er meer hout verstookt, omdat burgers proberen te besparen op aardgas. Hierdoor dreigt de uitstoot van fijnstof en kankerverwekkende stoffen juist te groeien, waarschuwt onderzoeksorganisatie TNO in een verkennende studie.
Om hoeveel het precies gaat, is niet bekend, zegt Hugo Denier van der Gon, onderzoeker luchtkwaliteit en klimaat bij het onderzoeksbureau. ‘De beste info komt uit een CBS-enquête’, zegt hij. ‘Maar die wordt maar eens in de zes jaar gepubliceerd. Pas in 2025 komen er nieuwe gegevens en dat vonden we te laat.’
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) gaat nog uit van een dalende trend tot 2030. Maar ook het PBL heeft geen actuele cijfers. ‘De hoge gasprijzen maken het aannemelijk dat mensen meer hout verstoken’, zegt een woordvoerder.
Omloopsnelheid
Omdat het afgelopen jaar zo veel is veranderd, heeft Denier van der Gon een eerste inventarisering gemaakt van de gevolgen van de geëxplodeerde kachel- en houtverkoop.
Gunstig is dat een moderne kachel veel schoner is (tot een factor zes in de praktijk, aldus de TNO-onderzoeker, de sector zelf zegt 25 keer schoner). Nieuwe kachels voldoen bovendien aan het zogenoemde ecodesign voor lagere fijnstofemissies. Maar, zegt Denier van der Gon, een probleem is dat oude kachels nauwelijks verdwijnen ‘Die worden op Marktplaats gezet en krijgen een nieuw leven. Daardoor blijven ze vervuilen.’ Ook het PBL zegt een ‘lage omloopsnelheid’ te zien.
Zelfs als de gasprijzen zullen dalen, verwacht de TNO-onderzoeker dat de houtstook niet zal afnemen. ‘Het is onlogisch te denken dat iemand die heeft geïnvesteerd in een dure pelletkachel volgend jaar weer teruggaat naar gas.’
Denier van der Gon acht het niet ondenkbaar dat houtstook de komende jaren 50 procent zal groeien, een beetje afhankelijk van hoe zacht de winters zijn. Omdat de laatste relatief warm was, lijkt de schade nu nog mee te vallen, ‘maar het is niet gezegd dat de volgende winters ook zacht zijn’.
Sloopregeling
Als de verkoop van schonere kachels op gelijke voet doorgaat en er geen extra beleid komt, zal de uitstoot van fijnstof in 2025 een kwart hoger liggen, blijkt uit een van de drie TNO-scenario’s. Om te voorkomen dat de luchtkwaliteit verslechtert, is volgens TNO extra beleid nodig, zoals een sloopregeling voor oude kachels. ‘Wij willen dat alleen erkende bedrijven houtkachels mogen verkopen en installeren’, zegt een woordvoerder van de NHK. ‘Dus geen verkoop via Marktplaats of bouwmarkten.’
Het ministerie van I&W zegt te werken aan extra maatregelen. ‘Denk aan publiekscampagnes en subsidies, bijvoorbeeld de aanstaande regeling om rookkanalen te slopen’, aldus een woordvoerder.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
